Lao màng phổi kiêng ăn gì để mau hồi phục, đỡ mệt?

Khi mới được chẩn đoán lao màng phổi, rất nhiều người bối rối với câu hỏi “Lao màng phổi kiêng ăn gì?” để vừa hỗ trợ điều trị, vừa giữ sức, tránh sụt cân. Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ giúp bạn phân loại rõ nhóm thực phẩm nên hạn chế, món nên ưu tiên và giải đáp các thắc mắc hay gặp như có cần kiêng hải sản, thịt bò, trứng hay đồ lạnh.

Lao màng phổi kiêng ăn gì?

Hạn chế rượu bia, đồ uống có cồn

Thuốc điều trị lao như isoniazid, rifampicin, pyrazinamid đều có nguy cơ gây độc cho gan, nên việc uống rượu bia sẽ làm tăng gánh nặng lên gan, dễ dẫn đến men gan tăng, vàng da, buộc phải tạm ngưng hoặc thay đổi phác đồ. 
Ngoài ra, rượu bia gần như không cung cấp dưỡng chất cần thiết, làm giảm cảm giác đói, người bệnh ăn kém, sụt cân và hồi phục chậm hơn, vì vậy nên ngừng hẳn hoặc hạn chế tối đa trong suốt thời gian điều trị lao.

Tránh thuốc lá và các dạng thuốc lá điện tử

Khói thuốc lá làm tổn thương thêm nhu mô phổi và đường thở, trong khi phổi và màng phổi đang viêm do lao, từ đó tăng nguy cơ khó thở, nhiễm trùng chồng lấp và kéo dài thời gian lành tổn thương. 

Các nghiên cứu cũng cho thấy người hút thuốc khi điều trị lao có tỉ lệ thất bại, bỏ điều trị và tử vong cao hơn so với người không hút, vì vậy cần ngừng hoàn toàn thuốc lá, thuốc lào và cả thuốc lá điện tử trong suốt và sau điều trị.

Kiêng nước ngọt có gas, nước tăng lực

Nước ngọt có gas và nước tăng lực chứa nhiều đường tinh luyện, caffein và các chất phụ gia, cung cấp “calo rỗng” nhưng rất ít vitamin, khoáng chất cần cho người bệnh lao vốn đã dễ suy dinh dưỡng. 
Lạm dụng nhóm đồ uống này có thể làm đường huyết dao động, tăng nguy cơ tăng cân không lành mạnh hoặc mệt mỏi, trong khi cơ thể cần được ưu tiên cho những thực phẩm giàu đạm, vitamin và chất béo tốt để hỗ trợ miễn dịch và quá trình phục hồi.

Tránh thức ăn nhanh, đồ chiên rán, nội tạng

Thức ăn nhanh, món chiên rán nhiều dầu mỡ và nội tạng động vật thường chứa nhiều chất béo bão hòa, cholesterol, muối và phụ gia, dễ gây đầy bụng, khó tiêu và làm tăng gánh nặng cho gan, tim mạch. Khi đang điều trị lao màng phổi, người bệnh nên hạn chế tối đa các nhóm thực phẩm này, ưu tiên cách chế biến là luộc, hấp, kho nhạt để vừa dễ ăn, vừa hỗ trợ gan chuyển hóa thuốc tốt hơn.

Hạn chế đồ cay nóng, nhiều gia vị

Các món quá cay, nhiều ớt, tiêu, tỏi, hành, nước chấm mặn… có thể kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng cảm giác nóng rát, ợ chua, buồn nôn – trong khi nhiều thuốc lao vốn đã gây khó chịu đường tiêu hóa. Người bệnh nên ăn nhạt, giảm lượng gia vị mạnh trong bữa ăn hằng ngày để dạ dày dễ chịu hơn, từ đó ăn được nhiều hơn và duy trì được sức khỏe trong suốt thời gian điều trị kéo dài.

Tránh thực phẩm chế biến sẵn, nhiều muối

Xúc xích, thịt xông khói, đồ hộp, mì gói và các món ăn liền thường chứa lượng muối, chất bảo quản và chất béo bão hòa cao, không phù hợp với người đang viêm màng phổi, có nguy cơ tràn dịch hoặc kèm bệnh tim, thận. 
Việc ăn quá mặn cũng có thể làm tăng nguy cơ phù, tăng huyết áp và khiến cơ thể mệt mỏi hơn, vì vậy người bệnh nên ưu tiên thực phẩm tươi, tự nấu, nêm nếm vừa phải để kiểm soát tốt lượng muối đưa vào mỗi ngày.

Kiêng thực phẩm sống hoặc chưa tiệt trùng

Thực phẩm sống, tái như gỏi, sashimi, nem chua, trứng sống, rau chưa rửa kỹ hoặc sữa chưa tiệt trùng có nguy cơ chứa nhiều vi khuẩn, ký sinh trùng gây rối loạn tiêu hóa và nhiễm trùng đường ruột. 
Trong khi đó, người bị lao màng phổi đang suy giảm miễn dịch và phải dùng thuốc dài ngày, cơ thể rất dễ “đuối” nếu mắc thêm bệnh lý đường tiêu hóa. Vì vậy, nên ưu tiên thức ăn được nấu chín kỹ, dùng nước sạch, dụng cụ chế biến riêng để hạn chế tối đa nguy cơ nhiễm khuẩn.

Hạn chế sữa nếu bị tiêu chảy do thuốc

Một số thuốc điều trị lao có thể gây tác dụng phụ tiêu chảy, đầy hơi, khó chịu bụng, và tình trạng này dễ nặng hơn nếu người bệnh không dung nạp tốt lactose trong sữa. Khi xuất hiện tiêu chảy, nên tạm giảm lượng sữa, các sản phẩm nhiều lactose, tăng uống nước theo tư vấn của nhân viên y tế và ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu. 
Khi hệ tiêu hóa ổn định trở lại, có thể tăng dần sữa hoặc lựa chọn sữa không lactose, sữa chua ít béo để đảm bảo bổ sung đạm và canxi.

Lưu ý quan trọng khi ăn uống trong điều trị lao màng phổi

Trong quá trình điều trị lao màng phổi, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng không kém thuốc men. Vì vậy, bạn cần lưu ý một số điểm sau để hỗ trợ hồi phục tốt nhất:

• Hạn chế ăn quá mặn vì lượng natri cao dễ giữ nước trong cơ thể, làm phổi khó hoạt động hiệu quả.
• Kiểm soát lượng đường trong khẩu phần để tránh làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến quá trình hồi phục chậm hơn.
• Tránh những thực phẩm từng gây dị ứng và nên hỏi ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng nếu không chắc chắn.
• Không bỏ bữa hoặc kiêng khem quá mức, vì cơ thể đang cần năng lượng để chống lại bệnh và đáp ứng với thuốc.
• Điều chỉnh kiêng cữ theo triệu chứng thực tế, không nên áp dụng các mẹo truyền miệng thiếu cơ sở khoa học.
• Theo dõi chức năng gan định kỳ trong suốt quá trình dùng thuốc lao để phát hiện sớm các phản ứng phụ.
• Báo ngay cho bác sĩ nếu tình trạng buồn nôn, chán ăn hoặc mệt mỏi kéo dài, vì đây có thể là dấu hiệu cơ thể không dung nạp tốt thuốc.

Giải đáp thắc mắc thường gặp

Bị lao màng phổi có nên kiêng hải sản không?

Người bị lao màng phổi thường không phải kiêng hoàn toàn hải sản, trừ khi bạn có tiền sử dị ứng, nổi mẩn ngứa, khó thở hoặc bệnh gout, rối loạn mỡ máu được bác sĩ dặn hạn chế. Hải sản tươi, nấu chín kỹ vẫn là nguồn đạm, vi chất tốt, giúp duy trì thể trạng. Điều quan trọng là chọn loại đảm bảo vệ sinh, tránh hải sản sống, tái hoặc chế biến nhiều dầu mỡ.

Có cần kiêng thịt bò, trứng?

Thịt bò và trứng là thực phẩm giàu đạm, sắt, vitamin nhóm B, rất cần thiết cho người đang điều trị lao để chống sụt cân, thiếu máu và suy kiệt cơ. Bạn không cần kiêng tuyệt đối nếu không có bệnh lý nền hay chỉ định đặc biệt từ bác sĩ. Nên ăn với lượng vừa phải, chế biến chín kỹ, hạn chế chiên rán nhiều dầu mỡ, ưu tiên luộc, hấp, kho nhạt để dễ tiêu và tốt cho gan.

Có nên kiêng đồ lạnh?

Đồ lạnh như nước đá, kem không trực tiếp làm bệnh lao màng phổi nặng hơn, nhưng có thể gây khó chịu họng, ho nhiều hơn ở một số người. 
Nếu uống nước lạnh hoặc ăn kem khiến bạn bị ho, rát họng, khó chịu ngực thì nên hạn chế và chuyển sang nước ấm để dễ chịu hơn. Ngược lại, nếu dùng một lượng nhỏ không gây triệu chứng, bạn không bắt buộc phải kiêng tuyệt đối, miễn là tổng thể chế độ ăn vẫn đủ chất và vệ sinh an toàn.

Hiểu đúng “Lao màng phổi kiêng ăn gì?” giúp bạn tránh được các nhóm thực phẩm bất lợi cho gan, phổi mà vẫn giữ được thực đơn đủ chất, hạn chế sụt cân và mệt mỏi trong suốt quá trình điều trị. Tuy nhiên, chế độ ăn cần được điều chỉnh theo tình trạng bệnh và bệnh nền đi kèm, vì vậy bạn nên đến Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn để được bác sĩ chuyên khoa lao – phổi thăm khám, xây dựng phác đồ và tư vấn dinh dưỡng phù hợp với tình trạng bệnh.