Các phương pháp xét nghiệm lao phổi tiềm ẩn phổ biến hiện nay
Tác giả: BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn
09/09/2025
Lao có thể “ngủ yên” trong cơ thể nhiều năm mà không gây triệu chứng, nhưng bất kỳ lúc nào cũng có thể bùng phát thành lao phổi hoạt động. Xét nghiệm lao tiềm ẩn giúp phát hiện sớm tình trạng nhiễm lao ở giai đoạn còn im lặng, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời. Dưới đây, Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ cung cấp thông tin về đối tượng cần xét nghiệm, các phương pháp, quy trình thực hiện cũng như địa chỉ uy tín để bạn tham khảo.
Những ai cần xét nghiệm lao tiềm ẩn?
Những nhóm nguy cơ cao nên được xét nghiệm lao tiềm ẩn gồm:
Người sống chung, làm việc hoặc tiếp xúc gần - kéo dài với bệnh nhân lao phổi đang lây.
Người nhiễm HIV hoặc suy giảm miễn dịch.
Người sinh ra, từng cư trú lâu dài hoặc đi lại thường xuyên đến quốc gia có gánh nặng lao cao.
Người sống hoặc làm việc trong môi trường tập trung, thông khí kém như: trại giam, trại vô gia cư, nhà dưỡng lão, cơ sở chăm sóc dài ngày.
Nhân viên y tế hoặc người làm tại nơi có nhiều ca lao.
Trẻ em tiếp xúc với người thuộc nhóm nguy cơ cao.
Người suy dinh dưỡng, đái tháo đường, nghiện rượu/chất kích thích, hoặc từng mắc lao nhưng điều trị chưa đầy đủ.
Phương pháp xét nghiệm lao tiềm ẩn
Xét nghiệm Mantoux (TST)
Xét nghiệm Mantoux là test tiêm trong da dùng để kiểm tra cơ thể đã từng nhiễm vi khuẩn lao hay chưa. Bác sĩ tiêm 0,1 ml dung dịch tuberculin PPD vào lớp da nông ở mặt trong cẳng tay. Sau 48 đến 72 giờ, nhân viên y tế đo đường kính vùng cứng tại chỗ tiêm, tính bằng mm, không tính vùng đỏ.
Khi đọc kết quả TST, ngưỡng đường kính vùng cứng sẽ được đánh giá khác nhau tùy nhóm nguy cơ:
Từ 5mm trở lên: được xem là dương tính ở nhóm nguy cơ rất cao, gồm người nhiễm HIV, tiếp xúc gần với ca lao, đã ghép tạng, dùng corticoid liều cao hoặc thuốc ức chế miễn dịch.
Từ 10mm trở lên: được xem là dương tính ở nhóm nguy cơ trung bình, như người sống hoặc làm việc tại nơi có gánh nặng lao cao, có bệnh nền như đái tháo đường, suy thận, suy dinh dưỡng, trẻ dưới 5 tuổi, người sống trong trại giam hoặc nhà dưỡng lão.
Từ 15mm trở lên: được xem là dương tính ở người không có yếu tố nguy cơ rõ ràng.
TST có ưu điểm là kỹ thuật đơn giản, chi phí thấp, không cần phòng xét nghiệm phức tạp. Nhược điểm là người bệnh phải đến cơ sở y tế ít nhất hai lần, kết quả phụ thuộc nhiều vào kỹ thuật tiêm và cách đọc.
Xét nghiệm Mantoux giúp kiểm tra cơ thể đã từng nhiễm vi khuẩn lao hay chưa
Xét nghiệm IGRA
Xét nghiệm IGRA là xét nghiệm máu phát hiện nhiễm lao dựa trên phản ứng của tế bào T với các kháng nguyên đặc hiệu của vi khuẩn lao (như ESAT-6, CFP-10).
Mẫu máu được ủ với các kháng nguyên này, nếu đã nhiễm lao, tế bào sẽ tiết interferon-gamma (IFN-γ) và phòng xét nghiệm sẽ đo lượng IFN-γ hoặc đếm số tế bào tiết IFN-γ để kết luận có nhiễm lao hay không. Các kháng nguyên dùng trong IGRA không có trong vắc xin BCG nên kết quả ít bị nhiễu bởi tiền sử tiêm BCG.
Hiện có hai xét nghiệm IGRA chính được phê duyệt rộng rãi đó là: QuantiFERON-TB Gold Plus (QFT-Plus, đo nồng độ IFN-γ trong huyết tương) và T-SPOT.TB (đếm số tế bào tạo “spot” IFN-γ).
Xét nghiệm IGRA đánh giá nhiễm lao bằng phản ứng miễn dịch tế bào T
So sánh TST và IGRA – nên chọn xét nghiệm nào?
Bảng dưới đây tóm tắt một số khác biệt chính giữa hai phương pháp:
Tiêu chí
TST (Mantoux)
IGRA (xét nghiệm máu)
Nguyên lý
Tiêm PPD vào da, đo vùng cứng sau 48–72 giờ
Đo IFN-γ hoặc số tế bào T tiết IFN-γ khi tiếp xúc kháng nguyên lao trong ống nghiệm
Số lần đến cơ sở y tế
Ít nhất 2 lần (tiêm và đọc kết quả)
1 lần (lấy máu)
Ảnh hưởng bởi vắc xin BCG
Dễ dương tính giả ở người đã tiêm BCG
Hầu như không bị ảnh hưởng bởi BCG
Phụ thuộc kỹ thuật/đọc kết quả
Phụ thuộc nhiều vào kỹ thuật tiêm và cách đo
Chủ yếu phụ thuộc chất lượng phòng xét nghiệm, ít phụ thuộc người đọc
Yêu cầu cơ sở vật chất
Không cần phức tạp
Cần phòng xét nghiệm đạt chuẩn, xử lý mẫu đúng thời gian
Chi phí
Thấp
Cao hơn TST
Nguy cơ dương hoặc âm tính giả
Có thể dương tính giả do vắc xin BCG hoặc mycobacteria không gây lao. Có thể âm tính giả nếu mới nhiễm lao, suy giảm miễn dịch hoặc trẻ rất nhỏ.
Kết quả có thể sai lệch nếu khâu lấy, vận chuyển hoặc xử lý mẫu không đúng. Có thể âm tính giả nếu xét nghiệm quá sớm sau phơi nhiễm hoặc ở người suy giảm miễn dịch.
Đối tượng hay được ưu tiên
Trẻ <5 tuổi, nơi thiếu điều kiện xét nghiệm máu
Người đã tiêm BCG, người lớn/trẻ lớn, khó quay lại đọc TST
Cả TST và IGRA đều chỉ giúp phát hiện nhiễm lao, không tự chẩn đoán được lao hoạt động, vì vậy mọi trường hợp test dương tính đều cần được bác sĩ đánh giá thêm bằng khám, X-quang phổi và xét nghiệm đờm.
Trong thực hành, IGRA thường được ưu tiên cho người lớn và người đã tiêm BCG, đặc biệt khi khó quay lại cơ sở y tế. TST vẫn là lựa chọn phù hợp ở trẻ nhỏ hoặc khi điều kiện xét nghiệm máu không cho phép và bác sĩ sẽ cân nhắc từng trường hợp cụ thể để chọn phương pháp thích hợp.
Quy trình xét nghiệm lao tiềm ẩn tại cơ sở y tế
Giai đoạn 1 – Thực hiện xét nghiệm tầm soát lao tiềm ẩn
Khi đến cơ sở y tế, bạn sẽ được chỉ định một trong hai xét nghiệm sau:
Xét nghiệm Mantoux (TST): Bác sĩ tiêm một lượng nhỏ tuberculin vào da cẳng tay. Sau tiêm, bạn có thể về nhà và quay lại sau 48–72 giờ để bác sĩ đo kích thước vùng sưng cứng. Kết quả được xem là dương tính khi vùng sưng đạt ngưỡng quy định.
Xét nghiệm máu IGRA (như QuantiFERON-TB Gold Plus): Bạn chỉ cần lấy máu một lần. Mẫu máu được phân tích phản ứng miễn dịch với vi khuẩn lao. Kết quả thường trả trong khoảng 24 giờ và không bị ảnh hưởng bởi việc đã tiêm BCG.
Giai đoạn 2 – Loại trừ lao hoạt động
Nếu kết quả tầm soát cho thấy nghi ngờ lao tiềm ẩn, bác sĩ sẽ kiểm tra thêm để chắc chắn bạn không mắc lao hoạt động:
Chụp X-quang phổi: giúp phát hiện tổn thương gợi ý lao.
Xét nghiệm đờm: lấy mẫu đờm để tìm vi khuẩn lao nếu bác sĩ nghi ngờ.
Các xét nghiệm hỗ trợ khác: có thể gồm công thức máu, chức năng gan thận, xét nghiệm HIV… tùy từng trường hợp.
Sau khi thực hiện tầm soát lao tiềm ẩn, bệnh nhân sẽ được tiến hành khám lâm sàng
Xét nghiệm lao tiềm ẩn ở đâu uy tín?
Bạn có thể thực hiện xét nghiệm lao tiềm ẩn tại các bệnh viện lớn như Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, Bệnh viện Phổi Trung ương, Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Nhân Dân Gia Định. Đây đều là những cơ sở có đầy đủ phương tiện để làm xét nghiệm và đánh giá toàn diện tình trạng hô hấp.
Tại TP Hồ Chí Minh, nếu bạn muốn được tư vấn kỹ và theo dõi liên tục, Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn là địa chỉ đáng cân nhắc. Bác sĩ có hơn 25 năm kinh nghiệm trong điều trị bệnh lao và bệnh phổi, hiện là Trưởng khoa Lao của Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, thường xuyên xử lý các ca lao nặng và rất nặng.
Phòng khám tọa lạc tại số 005, lô A, chung cư Hùng Vương, đường Đặng Thái Thân, phường 11, quận 5, ngay phía sau Bệnh viện Đại học Y Dược, nên khá thuận tiện cho bệnh nhân đến khám và làm xét nghiệm lao tiềm ẩn.
Tại đây, bác sĩ không chỉ tiếp nhận khám và điều trị các thể lao như lao phổi, lao hạch, lao xương khớp mà còn đặc biệt chú trọng sàng lọc và quản lý lao phổi tiềm ẩn. Người bệnh sẽ được tư vấn lựa chọn xét nghiệm phù hợp như TST hoặc IGRA, được giải thích rõ ý nghĩa kết quả và xây dựng phác đồ điều trị dự phòng khi có chỉ định.
Bên cạnh đó, phòng khám còn quản lý các bệnh phổi không do lao như viêm phổi, hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đồng thời theo dõi sát trong và sau điều trị nên người bệnh có thể an tâm điều trị tại đây.
Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn nổi bật ở mảng khám và điều trị lao, nhất là lao tiềm ẩn
Lưu ý quan trọng khi xét nghiệm lao tiềm ẩn
Khi thực hiện xét nghiệm lao tiềm ẩn, bạn cần ghi nhớ một số điểm quan trọng để hiểu đúng ý nghĩa kết quả:
Xét nghiệm Mantoux và IGRA không thể phân biệt lao tiềm ẩn với lao hoạt động.
Đây chỉ là bước sàng lọc ban đầu, không phải xét nghiệm chẩn đoán lao phổi.
Nếu kết quả dương tính, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các kiểm tra như X-quang phổi, khám lâm sàng hoặc xét nghiệm đờm để loại trừ lao hoạt động.
Sau khi loại trừ lao hoạt động, bác sĩ sẽ tư vấn phác đồ điều trị lao tiềm ẩn phù hợp nhằm giảm nguy cơ tiến triển thành lao bệnh trong tương lai.
Câu hỏi thường gặp
Xét nghiệm lao tiềm ẩn bao nhiêu tiền?
Chi phí xét nghiệm lao tiềm ẩn phụ thuộc vào loại xét nghiệm và cơ sở thực hiện. Test Mantoux (TST) thường có giá khoảng 60.000 – 100.000 VNĐ, trong khi xét nghiệm máu IGRA có chi phí cao hơn, dao động 500.000 – 1.500.000 VNĐ tùy loại (như QuantiFERON hoặc T-SPOT) và điều kiện phòng xét nghiệm.
Lao tiềm ẩn có cần điều trị không?
Lao tiềm ẩn không gây triệu chứng và không lây cho người khác, nhưng vi khuẩn lao có thể “thức dậy” bất cứ lúc nào, trở thành lao hoạt động. Tại nhiều quốc gia, 90% ca lao phổi mới xuất phát từ tình trạng lao tiềm ẩn trước đó. Vì vậy, những người được chẩn đoán lao tiềm ẩn đặc biệt nhóm nguy cơ cao như người nhiễm HIV, người dùng thuốc ức chế miễn dịch, người tiếp xúc gần ca lao, hoặc có bệnh nền nặng nên được điều trị dự phòng để giảm mạnh nguy cơ phát bệnh sau này.
Test lao tiềm ẩn dương tính nghĩa là sao?
Kết quả xét nghiệm IGRA hoặc Mantoux dương tính thường cho thấy cơ thể bạn đã nhiễm vi khuẩn lao. Tuy nhiên, xét nghiệm này không thể cho biết bạn mắc lao tiềm ẩn hay lao hoạt động.
Vì vậy, bác sĩ sẽ yêu cầu khám lâm sàng, chụp X-quang phổi và có thể thêm xét nghiệm đờm để loại trừ lao hoạt động. Nếu không có bằng chứng của lao bệnh, bác sĩ sẽ chẩn đoán lao tiềm ẩn và tư vấn điều trị dự phòng nhằm giảm nguy cơ phát triển thành lao phổi trong tương lai.
Xét nghiệm lao tiềm ẩn là chìa khóa giúp phát hiện sớm nguy cơ và giảm đáng kể khả năng tiến triển thành bệnh lao. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ hoặc có kết quả xét nghiệm dương tính, hãy liên hệ Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn để được tư vấn và theo dõi chuyên sâu, đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.
