Xét nghiệm máu có phát hiện lao phổi không? Ưu điểm, hạn chế và lưu ý
Tác giả: BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn
10/09/2025
"Xét nghiệm máu có phát hiện lao phổi không?" là thắc mắc của rất nhiều người khi đi khám. Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về quy trình, thời gian nhận kết quả cũng như lưu ý quan trọng để bạn yên tâm hơn trước khi xét nghiệm.
Xét nghiệm máu có phát hiện lao phổi không?
Xét nghiệm máu thông thường không thể trực tiếp phát hiện vi khuẩn lao trong phổi. Hiện nay, y học sử dụng xét nghiệm máu đặc hiệu gọi là Interferon-Gamma Release Assays (IGRAs) để kiểm tra xem cơ thể có phản ứng miễn dịch với vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis hay không.
Nếu kết quả IGRA dương tính, điều đó cho thấy cơ thể đã bị nhiễm lao, nhưng không xác định được người bệnh đang ở giai đoạn lao tiềm ẩn hay lao phổi hoạt động. Vì vậy, chẩn đoán lao phổi cần kết hợp thêm các phương pháp khác như chụp X-quang phổi, xét nghiệm đờm hoặc PCR để phát hiện trực tiếp vi khuẩn trong đường hô hấp.
Xét nghiệm máu có phát hiện lao phổi, nhưng cần kết hợp thêm X-quang hoặc đờm
Các loại xét nghiệm máu phát hiện lao phổi
Hiện nay có hai loại xét nghiệm IGRA phổ biến để phát hiện lao được FDA chấp thuận là QuantiFERON-TB Gold Plus (QFT-Plus) và T-SPOT.TB. Cả hai xét nghiệm đều dựa trên phản ứng của hệ miễn dịch với vi khuẩn lao.
QFT-Plus dùng để đo lượng một loại protein gọi là interferon-gamma trong máu bằng kỹ thuật ELISA.
T-SPOT.TB đếm số lượng tế bào T sản xuất interferon-gamma bằng kỹ thuật ELISPOT.
Cả hai xét nghiệm này có độ chính xác cao hơn test da Mantoux (TST) và ít bị ảnh hưởng bởi vắc-xin BCG. Tuy nhiên, chúng không thể phân biệt rõ ràng giữa lao tiềm ẩn và lao phổi đang hoạt động.
Ưu điểm và hạn chế của phương pháp xét nghiệm máu (IGRA)
Ưu điểm của xét nghiệm máu (IGRA)
IGRA có độ đặc hiệu cao hơn test da (TST) vì sử dụng các kháng nguyên đặc hiệu như ESAT-6 và CFP-10, vốn không có trong vắc xin BCG hay hầu hết vi khuẩn không điển hình. Nhờ vậy, nguy cơ dương tính giả do tiêm BCG hoặc nhiễm vi khuẩn khác giảm đáng kể.
Khác với test da cần tái khám để đọc kết quả, IGRA chỉ yêu cầu lấy máu một lần duy nhất và gửi đến phòng xét nghiệm, giúp tiết kiệm thời gian và thuận tiện hơn cho người bệnh.
Một ưu điểm nữa là giảm sai số do đánh giá chủ quan. Trong test da, việc đo vết sưng có thể khác nhau giữa các người đọc, còn IGRA là xét nghiệm định lượng trong phòng thí nghiệm, giúp kết quả chính xác hơn.
Hạn chế của xét nghiệm máu (IGRA)
IGRA không thể phân biệt giữa lao tiềm ẩn và lao hoạt động. Xét nghiệm chỉ cho biết hệ miễn dịch đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao, nhưng không xác định vi khuẩn có đang hoạt động trong phổi hay không.
Trong một số trường hợp, kết quả có thể “không xác định” hoặc âm tính giả, đặc biệt ở những người suy giảm miễn dịch, số lượng lympho thấp hoặc mẫu máu xử lý muộn.
Việc bảo quản và xử lý mẫu máu đúng cách là rất quan trọng. Mẫu phải còn tế bào sống và được xử lý trong thời gian ngắn để đảm bảo độ chính xác. Nếu để lâu hoặc bảo quản không đúng, kết quả có thể không đáng tin cậy.
Chi phí xét nghiệm IGRA cao hơn test da truyền thống vì yêu cầu trang thiết bị hiện đại, nhân viên có kinh nghiệm và quy trình nghiêm ngặt trong phòng thí nghiệm.
Độ nhạy của IGRA có thể thấp trong các trường hợp tải vi khuẩn thấp hoặc hệ miễn dịch suy giảm, ví dụ người cao tuổi, người nhiễm HIV hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch, dẫn đến âm tính giả.
Ở những vùng có tỷ lệ nhiễm lao cao, nhiều người có kết quả dương tính nhưng không phải tất cả đều phát triển lao phổi thực sự. Vì vậy, giá trị tiên đoán dương của IGRA trong các khu vực này có thể hạn chế.
Chi phí xét nghiệm IGRA cao hơn test da truyền thống
Thời gian trả kết quả xét nghiệm là bao lâu?
Các xét nghiệm máu thuộc nhóm IGRA (Interferon-Gamma Release Assays) như QuantiFERON-TB Gold Plus và T-SPOT.TB thường cho kết quả trong khoảng 1–3 ngày sau khi lấy máu.
Với QuantiFERON-TB Gold Plus, mẫu máu cần được xử lý sớm (thường trong vòng 16 giờ) để đảm bảo độ chính xác. Tùy vào hiệu suất phòng xét nghiệm, số lượng mẫu và quy trình nội bộ, kết quả có thể có sau 24–48 giờ, nhưng đôi khi kéo dài đến 72 giờ.
Đối với T-SPOT.TB, thời gian trả kết quả cũng dao động từ 1–3 ngày, trong nhiều trường hợp có thể nhanh hơn, khoảng 24–48 giờ.
Nhìn chung, 1–3 ngày là khoảng thời gian phổ biến để có kết quả xét nghiệm IGRA. Tuy nhiên, thực tế có thể nhanh hơn hoặc lâu hơn tùy thuộc vào phòng xét nghiệm, quá trình vận chuyển mẫu và khối lượng công việc tại thời điểm đó.
Thời gian trả kết quả xét nghiệm máu IGRA thường từ 1–3 ngày
Chi phí xét nghiệm máu chẩn đoán lao phổi hết bao nhiêu?
Tại Việt Nam, xét nghiệm máu thuộc nhóm IGRA (như QuantiFERON) thường có chi phí khá cao so với nhiều xét nghiệm khác. Mức giá cụ thể phụ thuộc vào cơ sở y tế, trang thiết bị, khu vực và dịch vụ đi kèm.
Tại Diag, giá xét nghiệm QuantiFERON khoảng 2.300.000 đồng/lần. Ở những nơi khác, chi phí có thể dao động từ 1.500.000 – 2.500.000 đồng, tùy vào phí vận chuyển mẫu, xử lý kỹ thuật và dịch vụ hỗ trợ.
Cần lưu ý rằng đây chỉ là chi phí cho xét nghiệm IGRA. Người bệnh vẫn có thể cần thêm các xét nghiệm khác như chụp X-quang phổi, xét nghiệm đờm hoặc PCR, cũng như chi phí thăm khám bác sĩ.
Tại các bệnh viện công, chi phí có thể rẻ hơn hoặc được hỗ trợ qua bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, không phải bệnh viện nào cũng triển khai IGRA, do yêu cầu kỹ thuật và thiết bị cao.
Lưu ý khi xét nghiệm máu
Trước khi thực hiện xét nghiệm máu IGRA, bạn nên lưu ý một số điểm quan trọng để đảm bảo kết quả chính xác và hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán tốt hơn như sau:
Tránh tiêm vaccine sống gần thời điểm xét nghiệm: Các loại vaccine sống (như sởi, quai bị, rubella…) có thể ảnh hưởng đến kết quả. Theo khuyến cáo CDC, tốt nhất là làm xét nghiệm cùng ngày tiêm vaccine hoặc chờ ít nhất 1 tháng sau khi tiêm.
Thông báo cho bác sĩ về kết quả lao dương tính trước đây: Nếu bạn từng có kết quả dương tính (TST hoặc IGRA), khả năng xét nghiệm vẫn tiếp tục dương tính dù đã điều trị. Việc thông báo giúp bác sĩ tránh cho bạn làm xét nghiệm lặp lại không cần thiết.
Chuẩn bị cho khả năng kết quả không xác định: Một số trường hợp có thể nhận kết quả “không xác định” hoặc “biên” (borderline). Khi đó, bác sĩ sẽ cân nhắc làm lại xét nghiệm hoặc chọn phương pháp khác như test da hoặc chẩn đoán hình ảnh.
Xét nghiệm máu không phải yếu tố duy nhất: Kết quả IGRA chỉ hỗ trợ chẩn đoán. Nếu dương tính, bạn vẫn cần thêm chụp X-quang, xét nghiệm đờm hoặc PCR để xác định lao hoạt động. Nếu âm tính nhưng có triệu chứng hoặc nguy cơ cao, bác sĩ vẫn có thể yêu cầu kiểm tra thêm.
Lưu giữ kết quả xét nghiệm: Hãy giữ lại bản sao kết quả để tiện theo dõi về sau. Việc này giúp bác sĩ có cái nhìn tổng thể, tránh việc làm xét nghiệm trùng lặp.
Có thể thấy rằng xét nghiệm máu có phát hiện lao phổi, nhưng nó chỉ là một phần trong quy trình chẩn đoán toàn diện. Vì vậy, bạn hãy luôn kết hợp kết quả xét nghiệm với thăm khám lâm sàng và tư vấn chuyên môn để đảm bảo an toàn sức khỏe.
Tìm hiểu thêm:
Thông tin này chỉ có tính tham khảo, không dùng để thay thế ý kiến tham vấn của chuyên viên Y tế. Bệnh nhân phải được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và điều trị y tế chuyên môn. Bác sĩ CKII Nguyễn Văn Tẩn: 0916 93 63 53 - 0913 80 50 82
