TB test là gì? Tìm hiểu xét nghiệm lao và ý nghĩa kết quả

Trong các chương trình kiểm tra sức khỏe định kỳ hoặc xét nghiệm đầu vào để đi học, đi làm, bạn có thể được yêu cầu thực hiện TB test. Vậy TB test là gì, có mấy loại và quy trình thực hiện ra sao? Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ giúp bạn hiểu rõ vai trò của xét nghiệm này trong việc phát hiện sớm bệnh lao và phòng ngừa lây lan cho cộng đồng.

Xét nghiệm TB test là gì?

TB test là phương pháp xét nghiệm dùng để phát hiện xem một người có phản ứng miễn dịch với vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) hay không, từ đó phát hiện nhiễm lao tiềm ẩn hoặc hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao nhằm điều trị kịp thời và ngăn ngừa lây lan.

Có những phương pháp TB Test nào hiện nay?

Hiện nay, xét nghiệm TB test được thực hiện bằng hai phương pháp chính:

TST – Xét nghiệm lao qua da 

Xét nghiệm tiêm dưới da (Tuberculin Skin Test - TST hay còn gọi là xét nghiệm Mantoux): Đây là kỹ thuật tiêm một lượng nhỏ Tuberculin (một protein tinh khiết từ vi khuẩn lao, không chứa vi khuẩn sống) vào lớp da bên trong cánh tay. 
Sau 48-72 giờ, bác sĩ sẽ kiểm tra phản ứng tại vị trí tiêm. Nếu vùng da bị sưng, đỏ hoặc cứng, điều đó cho thấy hệ miễn dịch đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao.
Tuy vậy, xét nghiệm này không thể cho biết thời gian nhiễm khuẩn lao, tình trạng nhiễm trùng lao là hoạt động hay không hoạt động, có thể truyền cho người khác không, độ đặc hiệu không cao (dương tính giả nhiều).

IGRA – Xét nghiệm lao qua máu

IGRA (Interferon Gamma Release Assay) là xét nghiệm đo lượng Interferon-gamma do các tế bào T trong máu sản xuất khi tiếp xúc với kháng nguyên vi khuẩn lao.
Hai loại xét nghiệm IGRA phổ biến là QuantiFERON®-TB và T-SPOT®.TB. Xét nghiệm này giúp phát hiện vi khuẩn lao tiềm ẩn, đặc biệt phù hợp với người đã tiêm BCG hoặc có hệ miễn dịch yếu.

Ai cần làm xét nghiệm TB Test?

Những đối tượng có nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn lao nên xem xét xét nghiệm TB test:

• Sinh ra hoặc thường xuyên đi du lịch đến các quốc gia có tỷ lệ lao cao
• Sống hoặc từng sống trong môi trường tập thể đông người, nơi bệnh lao phổ biến hơn.
• Tiếp xúc gần đây với người mắc lao hoạt động
• Nhân viên y tế, người làm việc tại các cơ sở có nguy cơ lây nhiễm cao (bệnh viện, nhà dưỡng lão...)
• Ngoài ra, một số người nhiễm lao tiềm ẩn có nguy cơ cao phát triển thành lao hoạt động khi:
• Có hệ miễn dịch yếu (do HIV, ung thư, đái tháo đường...)
• Nhiễm vi khuẩn lao trong vòng 2 năm trở lại
• Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi
• Người già, người sử dụng ma túy, bị lao trong quá khứ và chưa điều trị đúng cách.

Việc làm xét nghiệm TB test là bước đầu quan trọng trong việc phát hiện sớm nhiễm lao, nhằm điều trị kịp thời và bảo vệ sức khỏe cho bạn và cộng đồng xung quanh.

Quy trình làm TB test

Quy trình làm TB test sẽ khác nhau tùy theo phương pháp xét nghiệm được sử dụng. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho từng loại xét nghiệm:
Đối TB test qua da (Mantoux test): 

• Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ nếu từng có kết quả xét nghiệm Mantoux dương tính hoặc đã tiêm phòng lao (BCG), cũng như các loại thuốc đang sử dụng hoặc bệnh lý hiện tại.
• Sau đó, bác sĩ sẽ giải thích về mục đích và cách thực hiện xét nghiệm, đồng thời hỏi về tiền sử phản ứng với Tuberculin để đảm bảo an toàn.
• Tiếp đó, bác sĩ sẽ thực hiện tiêm Tuberculin bằng cách lấy 0,1 ml dung dịch Tuberculin PPD (kháng nguyên vi khuẩn lao) bằng bơm tiêm đã loại bỏ bọt khí. Tiêm dưới da tại vị trí 1/3 trước, ngoài cẳng tay trái (hoặc phải nếu có lý do), tránh mạch máu và gân và tạo thành một vết phồng nhỏ dưới da, không tiêm sâu vào cơ.
• Sau khi tiêm, người bệnh sẽ được bác sĩ hướng dẫn không được gãi, chà xát hoặc bôi thuốc tại vị trí tiêm để tránh ảnh hưởng kết quả. Có thể chườm khăn mát nếu có cảm giác ngứa hoặc khó chịu nhẹ và người bệnh cần quay lại cơ sở y tế sau 48-72 giờ để bác sĩ đọc kết quả.
• Cuối cùng, người bệnh cần quay lại cơ sở y tế sau 48–72 giờ để bác sĩ đo đường kính vùng sưng đỏ (nốt sần). Kết quả được đánh giá dựa vào kích thước nốt sần và yếu tố nguy cơ. Nếu dương tính, cần làm thêm các xét nghiệm khác để xác định tình trạng lao tiềm ẩn hay lao hoạt động.

Với phương pháp IGRA, bác sĩ lấy mẫu máu từ tĩnh mạch bệnh nhân. Mẫu này được gửi đến phòng xét nghiệm để đo lượng interferon gamma do tế bào miễn dịch tiết ra khi tiếp xúc với kháng nguyên vi khuẩn lao. Kết quả thường trả về sau vài ngày và có độ chính xác cao, đặc biệt phù hợp với người từng tiêm BCG hoặc có hệ miễn dịch yếu.

Kết quả TB test nói lên điều gì?

Kết quả TB test cho biết bạn có đang mang vi khuẩn lao trong cơ thể hay không. Tùy thuộc vào phương pháp xét nghiệm là máu hay da, bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ nhiễm lao tiềm ẩn hoặc lao hoạt động và có thể chỉ định thêm các xét nghiệm hỗ trợ.

So sánh kết quả xét nghiệm IGRA và TST

Loại xét nghiệm	Kết quả âm tính	Kết quả dương tính
Xét nghiệm máu (IGRA)	Không có dấu hiệu nhiễm lao tiềm ẩn hoặc lao hoạt động. Tuy nhiên, có thể âm tính giả nếu bạn: Mới nhiễm lao Có các triệu chứng của bệnh lao hoạt động Hệ miễn dịch suy yếu Có sai số kỹ thuật Khi nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm.	Bạn có vi khuẩn lao trong cơ thể. Bác sĩ sẽ làm thêm các kiểm tra như X-quang ngực, hoặc CTscan ngực, siêu âm bụng, siêu âm hạch, xét nghiệm đờm để xác định lao tiềm ẩn hay lao hoạt động.
Xét nghiệm da (TST)	Không có phản ứng với Tuberculin, tức không nhiễm lao. Tuy nhiên, âm tính giả cũng có thể xảy ra trong các trường hợp tương tự như trên.	Có phản ứng với Tuberculin tại chỗ tiêm → dấu hiệu đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao. Cần kiểm tra thêm để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.

TB test có gây phản ứng phụ gì không?

Xét nghiệm TB test, đặc biệt là phương pháp tiêm dưới da (TST), nhìn chung rất an toàn và hiếm khi gây ra phản ứng phụ nghiêm trọng. Đa phần người làm xét nghiệm chỉ gặp các biểu hiện nhẹ và tạm thời.

Phản ứng thường gặp nhất là đỏ, sưng, cứng hoặc ngứa nhẹ tại vị trí tiêm Tuberculin. Đây là phản ứng bình thường của hệ miễn dịch khi tiếp xúc với kháng nguyên lao và thường không đáng lo ngại.

Các triệu chứng này thường xuất hiện trong vòng 48–72 giờ sau tiêm và sẽ tự biến mất sau vài ngày mà không cần can thiệp y tế. Trong thời gian này, người bệnh được khuyên không nên gãi, chà xát hay bôi bất kỳ loại thuốc nào lên vùng da tiêm để tránh làm sai lệch kết quả hoặc gây viêm nhiễm.

Nếu cảm thấy khó chịu, có thể chườm khăn mát để làm dịu vùng da bị kích ứng. Đây là cách giảm ngứa và sưng hiệu quả, không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.
Phản ứng dị ứng nghiêm trọng như phát ban toàn thân, sưng lớn, đau nhức nhiều hoặc sốt cao là rất hiếm. Tuy nhiên, nếu xuất hiện những dấu hiệu bất thường này, cần liên hệ bác sĩ ngay để được theo dõi và xử lý kịp thời.

TB test là xét nghiệm an toàn, với các phản ứng phụ chủ yếu ở mức nhẹ, mang tính tạm thời và không gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe người được xét nghiệm.

TB test là xét nghiệm quan trọng giúp phát hiện sớm vi khuẩn lao trong cơ thể – dù bạn chưa hề có triệu chứng. Qua bài viết của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn, bạn đã hiểu rõ hơn TB test là gì, gồm những loại nào và tại sao nên thực hiện khi thuộc nhóm có nguy cơ cao. Đừng chủ quan với bệnh lao – phát hiện sớm là bước đầu để bảo vệ sức khỏe chính mình và cộng đồng.