Xét nghiệm AFB là gì? Quy trình thực hiện và ý nghĩa kết quả

Trong y tế, xét nghiệm AFB (Acid-Fast Bacillus) đóng một vai trò không thể thiếu trong việc chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh lao. Đây là một phương pháp giúp phát hiện vi khuẩn lao trong các mẫu dịch cơ thể, từ đó góp phần vào việc xác định tình trạng nhiễm trùng và lên kế hoạch điều trị hiệu quả cho bệnh nhân. Cùng Phòng khám lao phổi Bác sĩ Tẩn tìm hiểu khái niệm và quy trình thực hiện loại xét nghiệm quan trọng này trong bài viết sau!
Xét nghiệm AFB là gì? 
AFB (Acid-Fast Bacilli) là xét nghiệm lao phổi nhằm xác định sự hiện diện của trực khuẩn kháng acid trong mẫu bệnh phẩm. Mục đích của xét nghiệm AFB nhằm chẩn đoán bệnh lao và các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn kháng acid khác.

Cụ thể, vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (gây bệnh lao) và các loài trực khuẩn kháng acid khác có khả năng chống lại các dung dịch axit thường dùng trong phòng thí nghiệm. Chính vì vậy, sau khi nhuộm màu bằng phương pháp đặc biệt, những vi khuẩn này giữ màu, trong khi các loại khác thì mất màu. Điều này giúp phân biệt chúng ra khỏi các vi khuẩn khác trong mẫu được xét nghiệm.

Xét nghiệm AFB dùng để chẩn đoán bệnh gì?

Xét nghiệm AFB là phương pháp được sử dụng để phát hiện sự hiện diện của trực khuẩn kháng acid trong mẫu bệnh phẩm. Xét nghiệm AFB nhằm để chẩn đoán các bệnh:

• Bệnh lao (Tuberculosis): Đây là một xét nghiệm nhằm phát hiện các vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) trong mẫu bệnh phẩm (như đờm, nước tiểu, dịch phế quản, hoặc mô sinh thiết).
• Bệnh phong (Leprosy): Trên tiêu bản, vi khuẩn phong thường có số lượng ít, khó phát hiện. Ngoài ra, vi khuẩn có hình dạng là sợi dài, cụm nhỏ, không tạo thành khuẩn lạc rõ ràng như lao. 
• Các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn kháng acid khác: Như nhiễm trùng các loại vi khuẩn không điển hình (NTM),  do Nocardia. Vi khuẩn Nocardia có dạng que ngắn hoặc sợi, có thể tạo thành chùm hoặc bó sợi. Chúng có khả năng kháng acid yếu, nên màu sau nhuộm thường đỏ nhạt, không rõ ràng như vi khuẩn lao.

Quy trình xét nghiệm AFB được thực hiện như thế nào?

Xét nghiệm AFB thường được thực hiện bằng phương pháp Nhuộm Ziehl-Neelsen sử dụng kính hiển vi quang học. Phương pháp Ziehl-Neelsen sử dụng thuốc nhuộm Carbol fuchsin để nhuộm vi khuẩn lao và sau đó rửa sạch bằng dung dịch acid. Quy trình thực hiện xét nghiệm AFB bao gồm các bước cơ bản sau:

• Bước 1 - Chuẩn bị mẫu: Lấy mẫu bệnh phẩm (đờm, dịch, mô) và đặt lên kính lam, làm mỏng.
• Bước 2 - Nhuộm carbolfuchsin: Nhỏ dung dịch carbol fuchsin lên mẫu và làm nóng bằng bếp cồn trong vài phút.
• Bước 3 - Tẩy màu: Rửa mẫu bằng acid cồn để loại bỏ màu dư thừa.
• Bước 4 - Nhuộm đối chiếu: Dùng methylene blue nhuộm nền mẫu.
• Bước 5 - Rửa và làm khô: Rửa sạch mẫu và làm khô kính lam.
• Bước 6 - Quan sát dưới kính hiển vi: Sử dụng kính hiển vi với độ phóng đại x100 để tìm AFB (vi khuẩn acid-fast), chúng sẽ có màu đỏ tươi trên nền xanh lam.

Đọc kết quả xét nghiệm đờm AFB

Hình ảnh vi khuẩn lao từ bệnh phẩm: có hình que mảnh, hơi cong, bắt màu đỏ, đứng riêng biệt hay xếp thành từng cụm, dễ nhận biết trên nền xanh. Bác sĩ sẽ kết luận dựa trên đếm số lượng AFB:

• 0 AFB / 100 vi trường: Lao phổi âm tính.
• 1 - 9 AFB / 100 vi trường: Dương tính ( Ghi số lượng AFB cụ thể).
• 10 - 99 AFB / 100 vi trường: Dương tính (1+)
• 1 -10 AFB /1 vi trường (soi ít nhất 50 vi trường): Dương tính (2+).
• >10 AFB / 1 vi trường (soi ít nhất 20 vi trường): Dương tính (3+).

Những lưu ý sau khi làm xét nghiệm AFB

Sau khi thực hiện xét nghiệm AFB, người bệnh cần lưu ý một số điều quan trọng để hiểu rõ kết quả và có hướng xử lý phù hợp nếu phát hiện vi khuẩn kháng acid. Dưới đây là những điều cần ghi nhớ sau khi làm xét nghiệm này.

• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán và phác đồ điều trị phù hợp.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay sạch sẽ, che miệng khi ho, hắt hơi.
• Tiến hành các xét nghiệm bổ sung khác nếu cần

Hy vọng qua bài viết này của Phòng khám lao phổi Bác sĩ Tẩn, bạn đã hiểu rõ hơn về xét nghiệm AFB: từ khái niệm, quy trình thực hiện đến cách đọc kết quả. Đây là một xét nghiệm quan trọng trong việc phát hiện sớm các bệnh lý liên quan đến vi khuẩn kháng acid, đặc biệt là bệnh lao. Nếu có triệu chứng nghi ngờ, đừng ngần ngại thăm khám và thực hiện xét nghiệm để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.