Cách chữa lao phổi bằng cây bình bát và những lưu ý quan trọng

Nhiều người truyền tai nhau về cách chữa lao phổi bằng cây bình bát, nhưng liệu loại cây dân dã này có thực sự hiệu quả và an toàn? Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết về đặc điểm, cách dùng và những lưu ý quan trọng khi sử dụng.

Cây bình bát là gì? Đặc điểm nhận biết

Trong y học dân gian Việt Nam, cây bình bát (còn gọi là na xiêm, nê xiêm) là loài cây thuộc chi Annona, họ Na (Annonaceae), với tên khoa học thường gặp là Annona reticulata L. Đây là cây thân gỗ, được biết đến nhiều ở các vùng sông nước miền Tây.

Cây bình bát có thân gỗ, cao từ 5–7 m, đôi khi đạt đến 10 m. Thân non thường có lớp lông mịn bao phủ, trong khi thân già nhẵn bóng và chắc khỏe.Lá mọc so le, hình mác thuôn dài, kích thước khoảng 12–15 cm, rộng chừng 4 cm. Phiến lá mặt trên nhẵn bóng, mặt dưới có lông tơ và gân nổi rõ. Cuống lá cũng có lông nhỏ.

Hoa bình bát màu vàng, mọc ở kẽ lá. Quả có hình tim hoặc hơi tròn, khi chín chuyển từ xanh sang vàng. Thịt quả màu trắng ngà, vị ngọt dịu, là loại trái quen thuộc với người dân miền Tây. Cây thường sinh trưởng tốt ở vùng đất phèn, đầm lầy hay ven kênh rạch.

Bình bát phát triển khỏe, bộ rễ ăn sâu giúp cây đứng vững và còn được trồng để chắn sóng, chống xói mòn đất.
Hiện nay, tên gọi “bình bát” thường chỉ hai nhóm chính:

• Bình bát thân gỗ (Annona reticulata hoặc Annona glabra): Cây gỗ nhỏ, vừa cho quả ăn vừa dùng làm thuốc.

• Bình bát dây (Coccinia cordifolia hoặc Cucumis maderaspatanus): Thuộc họ Bí (Cucurbitaceae), là loài dây leo thân thảo, lá có răng cưa, trái nhỏ vị ngọt thanh, thường dùng làm thực phẩm và dược liệu.

Cách chữa lao phổi bằng cây bình bát có thực sự hiệu quả?

Theo y học cổ truyền, cây bình bát thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp, trong đó có lao phổi. Một số ghi chép dân gian cho rằng loại cây này có tác dụng làm giảm triệu chứng và cải thiện sức khỏe người bệnh.

Ở góc nhìn y học hiện đại, nhiều nghiên cứu đã phát hiện trong bình bát có chứa hoạt chất kháng khuẩn như acid kaur-16-en-19-oic, có khả năng ức chế một số vi khuẩn gây nhiễm trùng đường hô hấp như Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis hay Mycobacterium smegmatis, đồng thời cũng tác động đến vi khuẩn gây lỵ. Tuy nhiên, thành phần này không có hiệu quả đối với các loại nấm như Candida albicans, Aspergillus niger hay Trichophyton mentagrophytes.

Ngoài tác dụng kháng khuẩn, cây bình bát còn chứa hoạt chất squamocin, được ghi nhận có khả năng tiêu diệt côn trùng, ấu trùng, chấy rận và sâu bọ. Đặc biệt, một số thí nghiệm bước đầu cũng cho thấy các chiết xuất từ cây này có thể gây độc đối với tế bào ung thư phổi, ung thư mũi hầu, ung thư kết tràng ở người và cả bệnh bạch cầu dòng lympho ở chuột nhắt trắng.

Tìm hiểu thêm về top 5 cây thuốc nam trị bệnh lao phổi hiệu quả

Các cách chữa lao phổi bằng cây bình bát

Bài thuốc từ lá bình bát khô

Với lá bình bát khô, người ta thường lấy khoảng 300–500 g lá, rửa sạch rồi phơi nắng trong vài ngày. Khi lá khô, đem sao trong niêu đất cho đến khi tỏa mùi thơm, sau đó cất giữ trong túi nilon hoặc hộp kín ở nơi khô ráo. 

Khi dùng, lấy một nắm lá khô sắc với 750 ml – 1 lít nước (tương đương 3 bát con), đun cho đến khi còn khoảng 7–8 phần nước cốt thì tắt bếp, để nguội và chia uống sau hai bữa chính trong ngày.

Bài thuốc từ lá bình bát tươi

Với lá bình bát tươi, cách làm đơn giản và nhanh gọn hơn. Chỉ cần hái một nắm lá tươi, rửa sạch rồi ngâm kỹ để loại bỏ phần nhựa. Sau khi để ráo nước, đem thái nhỏ và cho vào ấm sắc với khoảng 1,5 lít nước, đun cho đến khi chỉ còn một nửa thì ngừng lại. Nước sắc thu được dùng để uống trong ngày, giúp hỗ trợ cải thiện triệu chứng của bệnh lao phổi.

Lưu ý khi sử dụng bình bát để điều trị lao phổi

Để đảm bảo an toàn và không xảy ra bất kỳ nguy hiểm nào đối với cơ thể, bạn hãy lưu ý những điều dưới đây khi sử dụng bình bát:

• Cẩn trọng khi tiếp xúc với nhựa cây: Tránh để nhựa bình bát dính vào mắt hoặc da, bởi có thể gây dị ứng, nổi mề đay và một số phản ứng khó chịu khác.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia: Trước khi sử dụng bình bát để chữa lao phổi, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền để đảm bảo an toàn.
• Kiên trì trong quá trình sử dụng: Các bài thuốc từ bình bát không cho hiệu quả tức thì, vì vậy cần thời gian và sự nhẫn nại để phát huy tác dụng.
• Bảo quản đúng cách: Nên cất giữ bình bát ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh côn trùng xâm nhập, bởi loại cây này có mùi thơm dễ thu hút chúng.
• Không phù hợp với người tỳ vị yếu: Do có tính hàn, quả bình bát không nên dùng cho những người có cơ địa yếu hoặc dễ bị lạnh bụng.
• Tránh kết hợp với thanh long: Việc dùng chung bình bát và thanh long có thể tạo ra chất độc hại do sự kỵ nhau trong thành phần hai loại quả này.

Câu hỏi thường gặp

Bình bát có độc không? Khi nào cần thận trọng?

Cây bình bát thực sự có chứa độc tố, đặc biệt tập trung nhiều ở hạt và vỏ thân. Nhựa cây có thể gây kích ứng khi dính vào da hoặc mắt, vì vậy cần tránh tiếp xúc trực tiếp. Một số hoạt chất như acetogenin và alcaloid (tiêu biểu là reticulacin, annomontin…) được ghi nhận có khả năng gây độc tế bào, nên việc sử dụng cần hết sức thận trọng.

Có nghiên cứu khoa học hay y học hiện đại nào chứng minh hiệu quả không?

Nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất lá bình bát ở liều cao (2.000 mg/kg) trong 14 ngày không gây tử vong hay độc tính rõ rệt. Tuy nhiên, kết quả này chỉ mới ở giai đoạn thử nghiệm cấp tính và chỉ áp dụng với lá, chưa thể khẳng định tính an toàn tuyệt đối cho người.

Ai không nên sử dụng bình bát?

Một số đối tượng không nên sử dụng bình bát gồm:

• Người mẫn cảm hoặc dị ứng với nhựa cây, vì dễ bị kích ứng da và mắt.
• Trẻ em, phụ nữ mang thai và người đang điều trị bệnh mạn tính, do nguy cơ tương tác thuốc và độc tính chưa được nghiên cứu đầy đủ.

Có thể kết hợp bình bát với điều trị y tế hiện đại không?

Về lý thuyết, nhờ tác dụng kháng khuẩn và chống viêm, bình bát có thể được dùng như một phương pháp hỗ trợ trong một số trường hợp viêm nhẹ hoặc nhiễm khuẩn. 
Tuy nhiên, hiện chưa có nghiên cứu lâm sàng nào chứng minh sự tương tác an toàn giữa bình bát và thuốc tây. Vì thế, việc sử dụng cần có sự đồng ý của bác sĩ, tuân thủ liều lượng an toàn và tuyệt đối không thay thế cho các phương pháp điều trị y khoa chuẩn.

Nhìn chung, các bài thuốc dân gian từ bình bát chữa lao phổi chỉ nên xem là phương pháp hỗ trợ, không thay thế hoàn toàn điều trị y khoa. Người bệnh cần tham khảo ý kiến thầy thuốc hoặc các cơ sở chuyên khoa uy tín như Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Tìm hiểu thêm về cách dùng cây thuốc dòi trị lao phổi trong dân gian 

Link tham khảo:

• https://trungtamthuocdantoc.com/duoc-lieu/binh-bat
• https://hoanmy.com/trai-binh-bat/#Cong_dung_cua_binh_bat_theo_y_hoc_hien_dai
• https://tracuuduoclieu.vn/binh-bat.html
• https://jpionline.org/storage/2023/06/IntJPharmaInvestig-9-2-71.pdf