Các triệu chứng của bệnh lao phổi cần đi thăm khám sớm

Lao phổi là một bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm, thường ảnh hưởng đến phổi nhưng cũng có thể lan ra các bộ phận khác của cơ thể. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu lao phổi là rất quan trọng để điều trị kịp thời và hiệu quả. Dưới đây là một số triệu chứng của bệnh lao phổi cơ bản mà người bệnh có thể gặp phải, giúp bạn nhận biết và hỗ trợ chẩn đoán sớm.

Tổng quan về bệnh lao phổi

Lao phổi do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, chủ yếu tấn công phổi nhưng có thể lan đến các cơ quan khác trong cơ thể. Đây là bệnh truyền nhiễm qua đường không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc phát tán giọt bắn khi nói chuyện.

Theo WHO, Khoảng 25% dân số thế giới đã nhiễm vi khuẩn lao, nhưng chỉ có 5–10% trong số này thực sự phát triển thành bệnh lâm sàng. Những người có hệ miễn dịch yếu, mắc HIV, đái tháo đường, suy dinh dưỡng hoặc hút thuốc có nguy cơ cao hơn phát bệnh.

Triệu chứng của bệnh lao phổi ở người lớn

Người lớn mắc lao phổi thường có các triệu chứng điển hình và dễ nhận biết hơn, bao gồm:

• Ho kéo dài trên 2 tuần.
• Đôi khi ho ra máu hoặc đờm có lẫn máu.
• Sốt nhẹ về chiều hoặc ban đêm.
• Vã mồ hôi đêm.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân và mệt mỏi kéo dài.

Một số trường hợp có thể đau ngực, khó thở, hoặc giảm cảm giác thèm ăn. Những biểu hiện này thường tiến triển chậm, nhưng nếu không được điều trị sẽ ngày càng nặng và lây lan cho người khác.

Dấu hiệu lao phổi ở trẻ em

Ở trẻ em, triệu chứng lao phổi thường mơ hồ và khó nhận biết hơn so với người lớn.

• Trẻ có thể.
• Ho kéo dài.
• Sốt nhẹ.
• Biếng ăn.
• Chậm tăng cân hoặc sụt cân.
• Hay mệt mỏi.
• Giảm hoạt động vui chơi.
• Vã mồ hôi về đêm.

Ở trẻ nhỏ, bệnh có nguy cơ tiến triển nhanh sang các thể nặng như lao màng não hoặc lao lan tỏa gây ra các dấu hiệu nghiêm trọng hơn như co giật, li bì, nôn ói, hoặc khó thở. Vì triệu chứng thường không đặc hiệu, việc chẩn đoán ở trẻ em đòi hỏi phải kết hợp thăm khám lâm sàng, xét nghiệm và theo dõi kỹ lưỡng.

Khi nào triệu chứng trở nặng hoặc cấp tính?

Lao phổi có thể tiến triển nhanh và nguy hiểm nếu xuất hiện những dấu hiệu sau:

• Ho kéo dài, ho ra máu: Khi cơn ho không chỉ kéo dài trên 3 tuần mà còn kèm máu, đây là cảnh báo bệnh đang trở nặng.
• Triệu chứng toàn thân rõ rệt: Sốt cao liên tục, vã mồ hôi ban đêm, sụt cân nhanh, mệt mỏi nhiều. Những biểu hiện này cho thấy bệnh đã tiến triển mạnh.

Nếu không điều trị kịp thời, lao phổi có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm:

• Chảy máu phổi nhiều: Do vỡ mạch máu trong ổ lao, có thể đe dọa tính mạng ngay lập tức.
• Tràn khí màng phổi: Khi ổ lao vỡ vào khoang màng phổi, gây khó thở đột ngột, cần cấp cứu ngay.
• Suy hô hấp: Khi tổn thương phổi lan rộng làm mất dần chức năng hô hấp, có thể tiến tới suy hô hấp toàn phát.

Phân biệt dấu hiệu lao phổi với các bệnh hô hấp khác

Triệu chứng của lao phổi khá đa dạng, thay đổi tùy thuộc vào thể trạng, tình trạng sức khỏe của người bệnh và có thể dễ bị nhầm lẫn với một số bệnh lý hô hấp khác. Sau đây là một số triệu chứng giúp bạn định hướng bệnh: 
 

Triệu chứng	Lao phổi	Cúm	Viêm phổi	Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)	Ung thư phổi
Sốt	Thường nhẹ về chiều	Cao, đột ngột	Cao, đột ngột	Ít khi sốt, trừ khi nhiễm trùng	Ít khi sốt, cao khi bệnh có nhiễm trùng
Ho	Kéo dài, có thể ra máu	Khan hoặc có đờm	Khan hoặc có đờm, ít khi ra máu	Dai dẳng, thường có đờm vào buổi sáng	Khan hoặc có đờm, có thể kèm máu
Mệt mỏi	Kéo dài, sụt cân	Mệt mỏi, đau nhức cơ	Mệt mỏi, nhưng thường không sụt cân	Mệt mỏi, ít sụt cân trừ khi bệnh nặng	Mệt mỏi, sụt cân nhanh
Thời gian bệnh kéo dài	Nhiều tuần, tháng	Thường khỏi sau 7–10 ngày	Khỏi sau vài tuần	Dài, tiến triển dần	Tiến triển dần, khó khăn trong điều trị
Đặc điểm khác	Đổ mồ hôi đêm	X	X	Khó thở tiến triển dần khi gắng sức	Đau ngực, khó thở, khàn tiếng

Lưu ý: Việc chẩn đoán chính xác đòi hỏi bác sĩ phải dựa trên các triệu chứng, tiền sử bệnh, hình ảnh X-quang hoặc CTscan ngực, kết quả xét nghiệm và các yếu tố khác. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến đường hô hấp, hãy đến gặp bác sĩ để được khám và tư vấn.

Tóm lại, mặc dù lao phổi và một số bệnh lý hô hấp khác có một số triệu chứng tương tự, nhưng chúng là các bệnh hoàn toàn khác nhau và cần được chẩn đoán và điều trị khác nhau. Việc phân biệt chính xác các bệnh này rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.

Ai có nguy cơ cao mắc lao phổi?

Theo WHO và CDC, một số nhóm người dễ mắc hoặc tiến triển thành lao phổi hơn gồm:

• Người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao hoạt động: sống cùng nhà, nhân viên y tế, người ở trại giam, khu dân cư chật chội, kém thông khí.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu: nhiễm HIV (nguy cơ cao gấp 16 lần), dùng thuốc ức chế miễn dịch (corticosteroid, thuốc điều trị lupus, sau ghép tạng…), mắc ung thư, suy thận…
• Người có bệnh nền hoặc yếu tố nguy cơ khác: đái tháo đường, suy dinh dưỡng, hút thuốc (tăng nguy cơ 2–4 lần), bệnh bụi phổi silic (tăng tới 30 lần), nghiện rượu, ma túy, thể trạng gầy yếu.
• Trẻ dưới 5 tuổi và người cao tuổi: hệ miễn dịch yếu, dễ tiến triển nặng.
• Người sống trong điều kiện khó khăn: nghèo đói, đông đúc, thiếu vệ sinh, thiếu dinh dưỡng.

Khi nghi ngờ mắc lao phổi nên làm gì?

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng như ho kéo dài, sốt, sụt cân, mệt mỏi, đổ mồ hôi ban đêm, hãy:

1. Đến cơ sở y tế để được khám và sàng lọc lao.
2. Hạn chế tiếp xúc gần nếu đang ho kéo dài, chờ kết quả chẩn đoán.
3. Làm các xét nghiệm lao phổi cần thiết:

• Test da TST hoặc xét nghiệm máu IGRA để phát hiện nhiễm lao,
• Chụp X-quang phổi tìm tổn thương đặc trưng
• Xét nghiệm đờm (soi AFB, PCR/NAAT) để xác định vi khuẩn lao.

Tuân thủ điều trị Lao phổi theo chỉ định:

1. Lao hoạt động: dùng phối hợp nhiều loại kháng sinh theo phác đồ.
2. Lao tiềm ẩn: cân nhắc điều trị dự phòng để ngăn bệnh bùng phát.

Chẩn đoán bệnh lao phổi như thế nào?

Việc chẩn đoán lao phổi cần kết hợp khám lâm sàng, hỏi bệnh sử và xét nghiệm. Bác sĩ thường đánh giá triệu chứng (ho kéo dài, sốt, sụt cân, mệt mỏi, ra mồ hôi đêm, ho ra máu) và tiến hành chụp X-quang phổi.
Các xét nghiệm quan trọng gồm:

• Soi và nuôi cấy đờm: Phát hiện trực tiếp vi khuẩn lao, nuôi cấy cho độ chính xác cao.
• GeneXpert MTB/RIF: Xét nghiệm nhanh, vừa phát hiện vi khuẩn vừa xác định kháng thuốc Rifampicin.
• Hình ảnh học (X-quang, CT scan): Giúp đánh giá tổn thương phổi.
• Sinh thiết hoặc xét nghiệm khác (nếu cần): Hỗ trợ chẩn đoán trong trường hợp khó xác định.

Kết quả cuối cùng được đưa ra dựa trên tổng hợp triệu chứng, hình ảnh và xét nghiệm.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

• Bạn đã bị ho hơn 3 tuần
• Bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc kiệt sức và bạn không biết  rõ lý do tại sao
• Bạn đang bị sốt cao hoặc đổ mồ hôi đêm kéo dài
• Cân nặng của bạn vẫn tiếp tục giảm mà không thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen tập thể dục
• Bạn đã tiếp xúc gần với người bị bệnh lao và có các triệu chứng (ví dụ: bạn sống cùng nhà hoặc làm việc, học tập cùng phòng ở cơ quan, trường học,… với người mắc bệnh lao phổi)

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Sự khác nhau giữa dấu hiệu lao phổi ở phụ nữ và ở nam giới?

Nam giới trên toàn cầu có tỷ lệ mắc lao phổi hoạt động cao hơn phụ nữ và thường đáp ứng điều trị kém hơn. Nguyên nhân có thể đến từ yếu tố sinh học (hormone, hệ miễn dịch) cũng như xã hội (thói quen hút thuốc, môi trường làm việc, mức độ chủ động đi khám). 

Một nghiên cứu tại Nam Ấn Độ cho thấy nguy cơ tiến triển từ nhiễm lao sang lao hoạt động là 8,6% ở nam so với 3,1% ở nữ. Về mặt lâm sàng, triệu chứng thường giống nhau (ho kéo dài, sốt, sụt cân) nhưng phụ nữ có thể được chẩn đoán muộn hơn do tiếp cận y tế trễ hoặc triệu chứng dễ bị đánh giá nhẹ.

Ho kéo dài bao lâu thì nên đi khám lao phổi?

Theo hướng dẫn lâm sàng, ho kéo dài từ 2–3 tuần, không thuyên giảm sau điều trị thông thường (như chữa cảm hay viêm phổi nhẹ), nên được coi là dấu hiệu cần thăm khám để loại trừ lao phổi.
Đây cũng là cơ sở để thực hiện sàng lọc, nhất là khi đi kèm triệu chứng như sốt, sụt cân, đổ mồ hôi ban đêm.

Lao phổi có lây không và lây qua đường nào?

Lao phổi hoạt động có khả năng lây truyền rất cao, chủ yếu qua đường hô hấp. Khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc hát, các hạt li ti chứa vi khuẩn lao (kích thước 1–5μm) có thể lơ lửng trong không khí hàng giờ và dễ xâm nhập vào phổi người khác.
Ngược lại, lao tiềm ẩn (LTBI) không lây. Ngoài ra, bệnh không lây qua tiếp xúc thông thường như bắt tay, dùng chung ly, chạm bề mặt hay hành động như ôm hôn, chia sẻ đồ dùng cá nhân.

Hy vọng rằng thông tin trong bài viết này về các triệu chứng của bệnh lao phổi đã giúp bạn có thêm thông tin để nhận biết và đối phó với căn bệnh này. Nếu nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào giống với những gì đã được mô tả, bạn có thể liên hệ đến Phòng khám lao phổi Bác sĩ Tẩn để được thăm khám và tư vấn kịp thời.

Link tham khảo:

• https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/tuberculosis
• https://www.cdc.gov/tb/signs-symptoms/index.html
• https://medicalguidelines.msf.org/en/viewport/TUB/english/2-1-pulmonary-tuberculosis-20320210.html
• https://www.cdc.gov/tb/causes/index.html

Tham khảo thêm:

• 7 cách phòng ngừa bệnh lao phổi mà bạn cần biết [2025]
• Những giai đoạn của bệnh lao phổi