Bệnh lao hạch có nguy hiểm không? Biến chứng và cách phòng ngừa

Bạn thấy xuất hiện hạch sưng ở cổ kéo dài, không đau rõ rệt nhưng cũng không biến mất, và bắt đầu lo lắng liệu có phải dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng?  Dù không phải là dạng lao gây nguy hiểm cấp tính đến tính mạng, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh vẫn có thể gây ra nhiều biến chứng kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt và thẩm mỹ.

Vậy lao hạch có nguy hiểm không và khi nào cần đặc biệt lưu ý? Cùng Phòng khám Lao phổi bác sĩ Tẩn tìm hiểu để hiểu rõ hơn về tình trạng này.

Bệnh lao hạch có nguy hiểm không?

Lao hạch không phải là dạng lao nguy hiểm nhất nhưng vẫn có thể gây ra nhiều biến chứng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Bệnh thường tiến triển âm thầm, hạch sưng to dần, có thể hóa mủ, vỡ da và tạo thành lỗ rò kéo dài gây đau, nhiễm trùng thứ phát và để lại sẹo xấu.

Một số trường hợp không đáp ứng với thuốc kháng lao có thể diễn tiến nặng hơn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và thẩm mỹ, đặc biệt nếu vị trí hạch ở vùng cổ. 

Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán sớm và tuân thủ điều trị đúng phác đồ, phần lớn người bệnh có thể khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng nghiêm trọng. Vì vậy, lao hạch được đánh giá là có mức độ nguy hiểm trung bình, nhưng không nên chủ quan, đặc biệt khi hạch kéo dài bất thường hoặc tái phát nhiều lần.

Các triệu chứng điển hình theo từng giai đoạn

Để nhận biết và điều trị hiệu quả bệnh lao hạch, người bệnh nên lưu ý các triệu chứng điển hình xuất hiện theo từng giai đoạn tiến triển của bệnh.

• Giai đoạn 1 - Hạch sưng to, chắc, di động: Ban đầu hạch bạch huyết sẽ sưng lên, kích thước từ vài mm đến vài cm, chắc, di động, không đau, không gây viêm da bên ngoài. Đây là giai đoạn còn nhẹ, dễ nhầm với hạch phản ứng bình thường
• Giai đoạn 2 - Hạch dính, tạo chùm: Hạch to dần lên và bắt đầu dính với nhau hoặc với mô xung quanh, hạn chế di động. Da vùng hạch có thể căng, hơi sưng nhưng không đỏ rõ rệt. Các triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ về chiều, mệt mỏi, sụt cân có thể xuất hiện .
• Giai đoạn 3 - Nhuyễn hóa - tạo áp xe: Mô hạch ở giữa mềm nhuyễn do hoại tử, có thể thấy ổ áp xe lạnh (cold abscess). Da trên hạch trở nên đỏ nhạt, căng, nhưng không nóng. Người bệnh có thể cảm thấy gờn như chứa dịch bên trong.
• Giai đoạn 4 - Áp xe dạng "collar-stud": Áp xe nổi rõ thành củ giống khuy cổ áo ("collar-stud abscess"), thường phồng lên ở vùng dưới da. Đây là giai đoạn nặng hơn của áp xe lạnh.
• Giai đoạn 5 - Rò mủ: Ổ áp xe vỡ, tạo thành lỗ rò chảy mủ trắng xanh có bã đậu. Lỗ rò thường lâu lành, để lại sẹo xấu, sẹo xơ hóa hoặc lỗ rỗ dưới da

Những trường hợp bệnh lao hạch tiến triển nghiêm trọng

Trong một số trường hợp, bệnh lao hạch có thể tiến triển nghiêm trọng với các biểu hiện vượt ra ngoài giai đoạn thông thường:

• Hạch lớn nhanh, vỡ mủ và hình thành ổ áp xe: Khi tổ chức hạch bị hoại tử bã đậu, dịch mủ tích tụ trong hạch và tạo thành ổ áp xe lạnh, hạch mềm nhũn, căng lên dưới da;
• Hạch dính chặt với nhau hoặc dính vào da, mô xung quanh: Hạch phát triển dày, lan rộng, dính thành đám, không di chuyển được. Nếu không can thiệp, hạch có thể chèn ép mạch máu, thần kinh gây đau, viêm lan tỏa.
• Xuất hiện đường rò mủ dai dẳng: Lỗ rò chảy mủ kèm bã đậu dễ tái phát, khó lành, gây tổn thương da và hình thành các đường dò, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng sâu.
• Phản ứng "paradoxical" hoặc tái phát sau điều trị: Một số bệnh nhân có hạch to ≥ 3 cm hoặc lao hạch kèm ngoại biên dễ xảy ra phản ứng viêm nặng hơn khi bắt đầu điều trị thuốc, thậm chí tái phát sau khi đã khỏi

Tìm hiểu về biến chứng của lao hạch ảnh hưởng đế sức khỏe và cách điều trị

Khả năng hồi phục và tỷ lệ tử vong do lao hạch

Phần lớn bệnh nhân lao hạch cổ nếu được điều trị nội khoa đúng phác đồ trong khoảng 6–8 tháng sẽ hồi phục tốt, thậm chí nhiều trường hợp có thể khỏi hoàn toàn.

Theo báo cáo tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, tỷ lệ chữa khỏi sau điều trị dao động từ 89 - 94%. Một nghiên cứu quốc tế tại Đan Mạch (Danish cohort) cũng ghi nhận khoảng 73% bệnh nhân hồi phục, dù nhóm có bệnh lý nền đi kèm thường gặp nhiều biến chứng hơn. 

Điều này cho thấy, nếu được phát hiện sớm và tuân thủ điều trị đúng cách, lao hạch cổ có tiên lượng rất khả quan và khả năng kiểm soát bệnh cao. Về tỷ lệ tử vong, các nghiên cứu chưa ghi nhận con số cụ thể đối với lao hạch cổ đơn thuần vì rất hiếm khi gây tử vong.

Trong khi đó, lao ngoại phổi nói chung có tỷ lệ tử vong trung bình khoảng 2,16 ca trên 100 ngày điều trị, đặc biệt cao ở bệnh nhân HIV hoặc có tổn thương đường tiêu hóa. Lao kháng thuốc hoặc kèm lao phổi nặng có thể khiến tỷ lệ tử vong tăng lên đến 20%, tuy nhiên đây là các thể bệnh khác, không phải lao hạch cổ đơn độc.

Bệnh lao hạch có chữa khỏi được không?

Bệnh lao hạch hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được chẩn đoán đúng và điều trị theo phác đồ chuẩn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), bệnh nhân lao hạch thường đáp ứng tốt với phác đồ điều trị lao kéo dài 6 tháng bằng thuốc kháng lao.

Trong hầu hết các trường hợp, hạch sẽ xẹp dần và biến mất sau khi kết thúc điều trị. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối đa và tránh tái phát, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt liệu trình thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Như vậy, nếu điều trị đúng cách, bệnh lao hạch có thể chữa khỏi hoàn toàn.
Đọc thêm thông tin về lao hạch có cần phải mổ không

Cách giảm thiểu nguy cơ biến chứng từ lao hạch

Để tránh những hậu quả đáng tiếc như áp xe, rò mủ hay sẹo vĩnh viễn do lao hạch gây ra, người bệnh cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa biến chứng ngay từ giai đoạn đầu.

• Chẩn đoán sớm và điều trị đúng phác đồ: Phát hiện bệnh sớm và điều trị theo đúng hướng dẫn giúp ngăn ngừa áp xe lạnh, rò mủ hoặc biến dạng vùng cổ.
• Tuân thủ phác đồ thuốc kháng lao đầy đủ: Dùng đủ thời gian và đúng liều các thuốc như isoniazid, rifampicin, pyrazinamide, ethambutol trong ít nhất 6 tháng để tránh kháng thuốc và tái phát.
• Theo dõi sát trong quá trình điều trị: Kiểm tra chức năng gan, thị lực và các tác dụng phụ của thuốc để điều chỉnh kịp thời.
• Tránh tự ý mổ hoặc dẫn lưu hạch: Phẫu thuật chỉ nên thực hiện khi có chỉ định rõ như hạch hóa mủ, rò kéo dài không đáp ứng thuốc; tuyệt đối tránh mổ sớm gây sẹo xấu hoặc rò dai dẳng.
• Chăm sóc toàn diện và tăng cường miễn dịch: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý, vệ sinh cá nhân sạch sẽ giúp tăng đề kháng và phục hồi nhanh hơn.
• Tái khám định kỳ sau điều trị: Giúp phát hiện sớm các phản ứng nghịch lý hoặc dấu hiệu tái phát để xử lý kịp thời.

Cách phòng ngừa sớm bệnh lao hạch 

Để bảo vệ sức khỏe và tránh nguy cơ mắc lao hạch ngay từ đầu, mỗi người cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa sớm:

Thực đơn ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng

Người có chế độ ăn giàu protein (như thịt nạc, trứng, cá), vitamin A (từ rau củ màu cam, gan động vật), vitamin C (từ trái cây họ cam chanh), vitamin D (từ ánh nắng hoặc thực phẩm bổ sung), cùng các khoáng chất như sắt, kẽm và selen sẽ có khả năng miễn dịch tốt hơn. 

Vận động thường xuyên để tăng cường hệ miễn dịch

Tập luyện đều đặn như đi bộ, yoga, đạp xe hoặc bơi lội giúp máu lưu thông tốt, tăng sức đề kháng và hỗ trợ phòng ngừa lao hạch từ sớm, nhất là ở người có nguy cơ cao.

Chủ động kiểm tra sức khỏe thường xuyên

Chủ động khám tổng quát, đặc biệt là tầm soát lao tiềm ẩn bằng xét nghiệm da (PPD), IGRA hoặc chụp X-quang phổi giúp phát hiện sớm vi khuẩn lao. Từ đó điều trị kịp thời trước khi lây lan đến các hạch bạch huyết.
Tìm hiểu thêm việc tiêm vac-xin lao bị nổi hạch ở nách

Những câu hỏi thường gặp về bệnh lao hạch 

Bệnh có lây sang người khác?

Lao hạch không lây trực tiếp từ người này sang người khác chỉ vì tiếp xúc ngoài da hay chạm vào hạch. Tuy nhiên, nếu người bị lao hạch đồng thời có lao phổi, thì vi khuẩn lao trong phổi có thể thoát ra ngoài qua ho, hắt hơi, nói chuyện. Lúc này, người khác có thể bị lây lao qua đường hô hấp - không phải từ hạch, mà từ phổi của người bệnh.
Thông tin chi tiết về bệnh lao hạch có lây không?

Lao hạch có gây tử vong không?

Trong hầu hết các trường hợp lao hạch đơn lẻ (cervical lymphadenitis), bệnh không gây tử vong nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, tỉ lệ khỏi gần như 100% . Tuy nhiên, nếu là lao phổi hoặc lao kháng thuốc đa thuốc (MDR-TB), tỷ lệ tử vong có thể lên đến 20% với lao MDR .

Điều trị bao lâu thì an toàn?

Phác đồ tiêu chuẩn cho lao hạch (lao ngoài phổi) kéo dài tối thiểu 6 tháng. Nếu điều trị tốt bằng antibio tiêu chuẩn, người bệnh an toàn và hạch thường hồi phục sau thời gian này. Can thiệp đúng thời điểm và tuân thủ liệu trình giảm đáng kể nguy cơ tái phát hoặc tiến triển .

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã phần nào giải đáp được thắc mắc bệnh lao hạch có nguy hiểm không. Mặc dù không dễ lây và thường có tiên lượng tốt nếu điều trị sớm, nhưng nếu chủ quan, lao hạch vẫn có thể gây ra những biến chứng như áp xe, rò mủ hoặc để lại sẹo vĩnh viễn. Nếu bạn đang nghi ngờ có dấu hiệu bất thường ở vùng cổ hoặc cần được tư vấn chuyên sâu, đừng ngần ngại liên hệ với Phòng khám Lao Phổi Bác sĩ Tẩn để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

Nguồn tham khảo:

• Tuberculous Lymphadenitis: Early Diagnosis and Intervention(https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4295467/?)
• Swollen Lymph Nodes(https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/15219-swollen-lymph-nodes )
• How Risky Is Lymphadenopathy?(https://www.bangkokhospital.com/en/bangkok-cancer/content/lymphadenopathy-cause-cancer-risk)