Lao hạch ở cổ có nguy hiểm không? Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị

Bạn phát hiện một hạch nhỏ nổi ở cổ, ban đầu không đau nhưng ngày càng to dần và không biến mất sau nhiều tuần? Đây có thể là dấu hiệu của lao hạch ở cổ. Hiểu rõ đặc điểm bệnh và nhận biết sớm sẽ giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn, tránh để lại biến chứng về sau. Cùng Phòng khám Lao phổi Bác sĩ Tẩn tìm hiểu rõ hơn về căn bệnh này qua bài viết dưới đây!

Lao hạch ở cổ là gì?

Lao hạch cổ là căn bệnh xảy ra khi vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) từ phổi lan đến các hạch bạch huyết ở cổ, qua đường máu hoặc bạch huyết. Khi bị viêm, các hạch này thường sưng to nhưng không đau, có thể di động hoặc kết dính thành khối. Nếu không được điều trị đúng cách, hạch có thể hóa mủ, tạo áp xe lạnh và gây rò dịch ra ngoài da.

Theo thống kê của Science Direct, trong số các thể lao hạch ngoại vi, hạch ở cổ chiếm từ 60 đến 90% ca bệnh, cho thấy đây là vị trí thường gặp nhất. Xét theo yếu tố giới tính, phụ nữ có nguy cơ mắc lao hạch cổ cao hơn đáng kể so với nam giới. 
Tìm hiểu thêm về lao hạch ở nách là gì?

Triệu chứng của từng giai đoạn

Lao hạch thường tiến triển qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn lại biểu hiện bằng những triệu chứng khác nhau:

Giai đoạn khởi phát

Đây là giai đoạn sớm, hạch bạch huyết bắt đầu sưng nhẹ, kích thước nhỏ từ 0.5 đến 1cm, chắc, ranh giới rõ và di động dễ dưới da. Hạch thường không đau, da vùng cổ hoàn toàn bình thường, không nóng, không đỏ.

Do ít biểu hiện lâm sàng nên nhiều người chỉ phát hiện tình cờ khi sờ thấy hạch nổi bất thường. Không có triệu chứng toàn thân nên dễ nhầm với hạch phản ứng thông thường.

Giai đoạn viêm và dính

Hạch bắt đầu lớn dần, thường từ 1.5 đến 3cm, sưng to rõ, mật độ mềm hơn, có xu hướng dính vào nhau thành chùm hoặc bám chặt vào mô dưới da. Hạch di động kém hơn so với giai đoạn đầu.

Vùng da quanh hạch có thể hơi căng và sưng nhẹ, đôi khi hơi ấm nhưng chưa đỏ rõ. Một số bệnh nhân bắt đầu xuất hiện dấu hiệu toàn thân như sốt nhẹ buổi chiều, mệt mỏi, chán ăn hoặc sút cân không rõ nguyên nhân.

Giai đoạn nhuyễn hóa

Lúc này, tổ chức bên trong hạch bắt đầu bị hoại tử dạng bã đậu, khiến hạch mềm nhũn, sờ vào thấy lùng nhùng, có cảm giác bập bềnh như chứa dịch mủ bên trong. Bề mặt da bắt đầu căng bóng, thường không nóng đỏ như viêm cấp - đặc điểm của áp xe lạnh. Nếu không điều trị kịp, hạch có thể tiến triển nhanh sang giai đoạn rò mủ.

Giai đoạn rò mủ

Hạch bị vỡ ra da, tạo thành lỗ rò chảy mủ loãng, màu vàng xanh nhạt, có thể kèm theo bã đậu màu trắng. Mủ thường chảy dai dẳng, khó lành, để lại lỗ hở trên da. Lâu ngày có thể hình thành sẹo lồi, sẹo xơ cứng, gây mất thẩm mỹ vùng cổ và ảnh hưởng tâm lý người bệnh. Nếu không chăm sóc đúng cách, các lỗ rò có thể nhiễm trùng thứ phát.

Lưu ý: Các triệu chứng toàn thân (sốt nhẹ, đổ mồ hôi đêm, gầy sút, mệt mỏi, chán ăn) có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào, và biểu hiện rõ hơn nếu có lao phổi đi kèm 

Những nguyên nhân phổ biến dẫn đến lao hạch ở cổ

Nguyên nhân phổ biến gây lao hạch ở cổ chủ yếu xuất phát từ việc vi khuẩn lao Mycobacterium tuberculosis lan truyền từ ổ nhiễm khác trong cơ thể, thường là phổi, theo đường máu hoặc hệ bạch huyết đến các hạch vùng cổ. Khi đến hạch, vi khuẩn gây viêm kéo dài và hoại tử mô dạng bã đậu, hình thành các hạch sưng to, đôi khi hóa mủ. 

Ngoài vi khuẩn lao điển hình, một số chủng không điển hình như Mycobacterium scrofulaceum cũng có thể gây bệnh, đặc biệt ở trẻ em. Những vi khuẩn này có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường miệng do tiếp xúc với đất, nước hoặc các nguồn ô nhiễm khác, sau đó lan theo hệ bạch huyết đến các hạch vùng cổ.

Trong một số trường hợp, tiêu thụ sữa bò chưa tiệt trùng có thể dẫn đến nhiễm Mycobacterium bovis, cũng là tác nhân gây tổn thương hạch cổ.

Dấu hiệu cảnh báo bệnh lao hạch cổ bạn không nên chủ quan

Có những biểu hiện cảnh báo ban đầu mà nếu chủ quan, người bệnh có thể bỏ lỡ thời điểm điều trị hiệu quả nhất. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo lao hạch cổ bạn không nên xem nhẹ:

• Hạch cổ sưng to, kéo dài: Thường là hạch sưng, chắc, không đau và phát triển chậm nhưng dai dẳng từ vài tuần đến vài tháng; thường xuất hiện đơn độc hoặc thành chuỗi ở cổ.
• Hạch chuyển mềm, đỏ da hoặc có đỉnh mủ: Đây là dấu hiệu của giai đoạn nhuyễn hóa, da quanh hạch sưng đỏ, căng mà không nóng; có thể xuất hiện đỉnh mủ, nếu không xử trí kịp thời sẽ vỡ và tạo lỗ rò.
• Xuất hiện lỗ rò chảy dịch hoặc mủ: Hạch hóa mủ vỡ tạo ra lỗ rò có dịch mủ nhạt màu, kèm theo bã đậu trắng, thường khó lành và dễ để lại sẹo, viêm nhiễm lan rộng.
• Triệu chứng toàn thân bất thường: Có thể kèm sốt nhẹ hoặc sốt về chiều, đổ mồ hôi ban đêm, sút cân, mệt mỏi, đặc biệt là nếu có tổn thương lao phổi hoặc lao toàn thân.
• Hạch dai dẳng trên 2–3 tuần mà không cải thiện: Thông thường các hạch phản ứng do nhiễm trùng lành tính hay tự hết; nếu hạch cổ xuất hiện lâu, không nhỏ, bạn nên đi khám để tầm soát lao hoặc các bệnh lý nghiêm trọng khác

Bị lao hạch cổ có nguy hiểm, có lây không?

Bị lao hạch cổ không quá nguy hiểm nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ bằng thuốc kháng lao. Tuy nhiên, nếu để kéo dài, bệnh có thể gây biến chứng như hạch hóa mủ, vỡ ra da, hình thành lỗ rò, để lại sẹo và ảnh hưởng đến thẩm mỹ vùng cổ.

Lao hạch cổ không lây nhiễm qua đường hô hấp như lao phổi vì vi khuẩn chỉ khu trú trong hạch, không phát tán ra không khí. Người chăm sóc hay tiếp xúc thông thường không có nguy cơ bị lây, trừ khi bệnh nhân đồng thời mắc lao phổi chưa điều trị.

Tìm hiểu thêm về lao hạch có nguy hiểm hay không?

Ai dễ mắc bệnh lao hạch ở cổ?

Bạn có nằm trong nhóm người dễ mắc lao hạch cổ? Cùng khám phá những yếu tố nguy cơ ngay sau đây.

• Người bị suy giảm miễn dịch: Bao gồm người nhiễm HIV, đang hóa trị ung thư, ghép tạng, dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc bị suy dinh dưỡng kéo dài.
• Phụ nữ: Theo một số nghiên cứu quốc tế, phụ nữ có nguy cơ mắc lao hạch cổ cao hơn nam giới, với tỷ lệ mắc ở nữ lên tới gần 68%.
• Trẻ em: Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện khiến trẻ dễ bị lao hạch do vi khuẩn lao không điển hình xâm nhập qua đường hô hấp hoặc đường tiêu hóa.
• Người sống trong khu vực có dịch tễ lao cao: Như vùng nông thôn, khu dân cư đông đúc, điều kiện sống kém vệ sinh, tiếp xúc thường xuyên với người bị lao.
• Người uống sữa bò chưa tiệt trùng: Có nguy cơ nhiễm Mycobacterium bovis, một chủng lao gây tổn thương hạch vùng cổ

Cách chẩn đoán lao hạch cổ chính xác

Làm sao để biết chắc mình có mắc lao hạch cổ hay không? Việc chẩn đoán chính xác sẽ giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả.

Chọc hút kim nhỏ (Fine-Needle Aspiration – FNA)

Đây là phương pháp được ưu tiên hàng đầu trong chẩn đoán lao hạch cổ ngoại biên. Bác sĩ sử dụng kim nhỏ chọc vào hạch để lấy dịch hoặc mô tế bào. Mẫu được đem đi soi dưới kính hiển vi để tìm trực khuẩn kháng acid (AFB), nuôi cấy vi khuẩn lao hoặc làm xét nghiệm sinh học phân tử như GeneXpert.

Nhiều nghiên cứu cho thấy FNA có độ nhạy từ 80-92% khi kết hợp với xét nghiệm PCR, giúp chẩn đoán nhanh chóng và ít xâm lấn.

Sinh thiết hạch (Excisional Biopsy)

Khi FNA không đủ để đưa ra kết luận, sinh thiết hạch được thực hiện nhằm lấy nguyên khối mô hạch để phân tích mô bệnh học. Đặc trưng mô học của lao là sự hiện diện của u hạt dạng lao với hoại tử bã đậu trung tâm và tế bào khổng lồ Langhans.

Phương pháp này giúp phân biệt lao hạch với các bệnh lý ác tính như lymphoma hay di căn ung thư, đặc biệt quan trọng trong trường hợp hạch không điển hình.

Xét nghiệm vi khuẩn học

• Soi nhuộm AFB (Ziehl–Neelsen): Hỗ trợ phát hiện trực khuẩn lao nhưng độ nhạy thấp.
• Nuôi cấy vi khuẩn lao: Được xem là tiêu chuẩn vàng, nhưng cần 4-8 tuần để có kết quả.
• GeneXpert MTB/RIF: Được ưu tiên nhờ độ nhạy cao (88–97%), đặc hiệu tốt (89–96%) và cho kết quả nhanh chỉ sau vài giờ. WHO khuyến nghị dùng GeneXpert làm xét nghiệm ban đầu ở các khu vực có nguy cơ lao cao hoặc nghi ngờ kháng thuốc.

Xét nghiệm miễn dịch (IGRA và Tuberculin test)

IGRA có độ đặc hiệu cao (93–98%) và không bị ảnh hưởng bởi tiêm BCG, nên thường được ưu tiên trong chẩn đoán lao tiềm ẩn. Trong khi đó, TST vẫn là lựa chọn phù hợp tại những cơ sở không có điều kiện làm IGRA hoặc khi không thể lấy mẫu hạch, giúp hỗ trợ phát hiện lao trong cộng đồng.

Chẩn đoán hình ảnh (Siêu âm, CT, MRI)

Siêu âm là phương pháp được ưu tiên đầu tiên nhờ khả năng đánh giá chính xác đặc điểm hạch và định hướng sinh thiết, với độ nhạy khoảng 92% và đặc hiệu 97%.

Trong trường hợp cần khảo sát tổn thương sâu hoặc lan rộng, CT và MRI sẽ được chỉ định để phát hiện hoại tử, vôi hóa hoặc áp xe. Mặc dù không xác định được nguyên nhân chính xác, các kỹ thuật này vẫn đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong chẩn đoán và lên kế hoạch điều trị.

Các cách điều trị hạch lao ở cổ an toàn và hiệu quả

Việc điều trị hạch lao ở cổ cần được thực hiện đúng phác đồ và tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp để đảm bảo an toàn và mang lại hiệu quả tối ưu. Dưới đây là các cách điều trị phổ biến hiện nay.

• Điều trị nội khoa bằng thuốc chống lao: Là phương pháp chính, áp dụng cho đa số bệnh nhân. Phác đồ tiêu chuẩn kéo dài 6 tháng (2 tháng đầu dùng isoniazid, rifampin, pyrazinamide, ethambutol; 4 tháng sau duy trì với isoniazid và rifampin). Phác đồ này giúp tiêu diệt vi khuẩn và làm hạch xẹp dần theo thời gian.
• Can thiệp ngoại khoa khi cần thiết: Áp dụng trong trường hợp hạch to gây chèn ép, hóa mủ, áp xe lạnh hoặc rò mủ kéo dài. Bác sĩ có thể chỉ định dẫn lưu mủ, cắt bỏ hạch hoặc nạo vét tổn thương. Phẫu thuật chỉ mang tính hỗ trợ, không thay thế thuốc.
• Kết hợp thuốc và phẫu thuật: Dành cho những trường hợp không đáp ứng tốt với điều trị nội khoa hoặc có nguy cơ biến chứng cao. Sự phối hợp này giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và hạn chế tái phát.

Khi nào cần phẫu thuật hạch lao cổ?

Phẫu thuật hạch lao cổ thường được chỉ định khi người bệnh không đáp ứng với điều trị nội khoa bằng thuốc kháng lao hoặc xuất hiện biến chứng tại hạch. Cụ thể, bác sĩ có thể cân nhắc can thiệp phẫu thuật nếu hạch đã hóa mủ, tạo áp xe, gây rò mủ kéo dài hoặc để lại lỗ rò không tự lành. 

Ngoài ra, phẫu thuật cũng cần thiết khi cần lấy mô sinh thiết để chẩn đoán xác định, đặc biệt trong trường hợp nghi ngờ lao kháng thuốc hoặc cần loại trừ các bệnh lý khác như lymphoma hoặc ung thư di căn.

Một số ca còn được chỉ định mổ khi hạch quá to, chèn ép gây khó chịu hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ nghiêm trọng. Tùy vào mức độ tổn thương và đáp ứng điều trị, bác sĩ sẽ đánh giá và quyết định phương pháp phù hợp nhất nhằm kiểm soát bệnh hiệu quả và ngăn ngừa tái phát.

Làm sao để phòng tránh bệnh lao hạch cổ một cách hiệu quả?

Để giảm nguy cơ mắc lao hạch cổ, điều quan trọng là phải chủ động phòng ngừa từ sớm bằng cách tăng cường sức đề kháng, tránh tiếp xúc với nguồn lây và thực hiện lối sống lành mạnh. Vậy đâu là những biện pháp cụ thể giúp phòng tránh bệnh hiệu quả?

Xét nghiệm và điều trị lao tiềm ẩn

Việc phát hiện sớm nhiễm lao tiềm ẩn qua xét nghiệm PPD hoặc IGRA giúp xử lý kịp thời trước khi vi khuẩn lan đến các hạch bạch huyết vùng cổ. Tiêm vắc xin BCG: Vắc xin BCG, đặc biệt dành cho trẻ nhỏ trong vùng lưu hành lao, giúp giảm nguy cơ phát bệnh lao hạch. Đây là một trong những biện pháp phòng bệnh được khuyến cáo ở Việt Nam.

Xem thêm tiêm vacxin lao có bị nổi hạch ở cổ không?

Tăng cường sức đề kháng cơ thể

Chế độ ăn cân bằng đầy đủ protein, vitamin và khoáng chất; nghỉ ngơi đủ, vận động hợp lý giúp tăng khả năng chống lại vi khuẩn lao. Bác sĩ Việt Nam cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn sức khỏe tổng thể để phòng lao hạch.

Vệ sinh răng miệng và điều trị viêm họng đúng cách

Các bệnh lý như sâu răng, viêm lợi, viêm amidan nếu không xử lý có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn lao xâm nhập qua đường bạch huyết đến hạch cổ, việc kiểm soát các bệnh này giúp giảm nguy cơ lao hạch 

Giữ môi trường sống sạch sẽ, hạn chế phơi nhiễm với nguồn gây bệnh

Những người sống hoặc làm việc tại vùng có tỷ lệ lưu hành lao cao nên tránh tiếp xúc gần với người bị lao phổi chưa điều trị. Đồng thời, tuân thủ ăn uống và sinh hoạt hợp vệ sinh là yếu tố then chốt để ngăn ngừa nhiễm khuẩn lây qua đường bạch huyết.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cũng như các phương pháp điều trị hiệu quả bệnh lao hạch cổ. Nếu đang nghi ngờ có dấu hiệu sưng hạch kéo dài, hãy thăm khám sớm sẽ giúp chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Để được tư vấn và kiểm tra chuyên sâu, bạn có thể đến trực tiếp Phòng khám khoa Lao Phổi bác sĩ Tẩn để được thăm khám và điều trị các ca bệnh lao hạch phức tạp. Liên hệ ngay để được hỗ trợ và đặt lịch khám sớm nhất!

Nguồn tham khảo: 

• Cervical Tuberculous Lymphadenitis(https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9732912/)
• Mycobacterial cervical lymphadenitis(https://en.wikipedia.org/wiki/Mycobacterial_cervical_lymphadenitis) 
• Tuberculous cervical lymphadenitis(https://radiopaedia.org/articles/tuberculous-cervical-lymphadenitis) 
• Non-tuberculous mycobacterial cervical lymphadenitis(https://nenc-healthiertogether.nhs.uk/professionals-old/non-tuberculous-mycobacterial-cervical-lymphadenitis)