Bệnh lao hạch có phải mổ không? Các trường hợp bắt buộc và cách xử trí

Khi được chẩn đoán, nhiều người lo lắng không biết lao hạch có phải mổ hay không, nhất là khi thấy hạch sưng to, kéo dài hoặc có dấu hiệu sưng mủ. Cùng Phòng khám Lao phổi Bác sĩ Tẩn khám phá câu trả lời chi tiết qua bài viết sau!

Lao hạch có phải mổ không?

Không phải bất cứ bệnh nhân nào bị lao hạch cũng cần phải mổ. Phần lớn trường hợp được điều trị hiệu quả bằng thuốc kháng lao theo phác đồ điều trị lao phổi chuẩn bộ y tế, giúp kiểm soát vi khuẩn và làm hạch dần nhỏ lại. 

Phẫu thuật chỉ được xem xét khi hạch quá to, hóa mủ, chèn ép gây đau hoặc có nguy cơ biến chứng, và thường chỉ mang tính hỗ trợ. Điều này không thay thế cho điều trị nội khoa.

Việc có cần mổ hay không phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng người bệnh và sẽ do bác sĩ chuyên khoa đánh giá kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định phù hợp.

Những trường hợp bắt buộc phải mổ hạch lao

Dù đa số ca lao hạch được điều trị bằng thuốc, vẫn có những trường hợp bác sĩ buộc phải chỉ định mổ để xử lý biến chứng và kiểm soát bệnh tốt hơn. Dưới đây là các tình huống điển hình cần can thiệp phẫu thuật.

• Hạch đã hóa mủ hoặc hình thành áp xe, rò mủ kéo dài: Đây là dấu hiệu rõ nhất cho thấy cần can thiệp bằng chọc hút dẫn lưu mủ, nạo vét hoặc cắt bỏ hạch. Nếu để lâu, mủ có thể vỡ ra ngoài ra da, tạo đường rò, gây nhiễm trùng lan rộng.
• Không đáp ứng với thuốc kháng lao sau 2-3 tháng: Nếu sau liệu trình nội khoa tiêu chuẩn (khoảng 6 tháng) mà hạch không nhỏ hoặc còn tiến triển, phẫu thuật được xem là cần thiết để loại bỏ ổ bệnh cứng đầu.
• Hạch to, chèn ép mạch máu, thần kinh, ảnh hưởng chức năng hoặc thẩm mỹ: Hạch lớn gây cản trở nuốt, nói, thở, hoặc làm biến dạng vùng cổ. Khi đó, phẫu thuật sớm là giải pháp cần thiết để giảm áp lực, giữ chức năng và thẩm mỹ.
• Khối hạch kháng thuốc hoặc tái phát nhiều lần: Trường hợp kháng thuốc lao hoặc hạch tái phát sau điều trị nhiều lần là dấu hiệu có thể cần cắt bỏ để kiểm soát định kỳ và ngăn tái phát.
• Xác định chẩn đoán khi nghi ngờ bệnh lý ác tính: Khi khối hạch không rõ có phải lao hay là u lympho/ung thư, bác sĩ buộc phải làm sinh thiết hoặc cắt toàn bộ hạch để chẩn đoán xác định.

Mổ hạch có nguy hiểm không?

Mổ hạch lao nhìn chung là một tiểu phẫu an toàn, nhưng vẫn tiềm ẩn một số nguy cơ nhất định nếu không được thực hiện đúng kỹ thuật hoặc chăm sóc hậu phẫu không tốt. Một số rủi ro thường gặp bao gồm nhiễm trùng vết mổ, chảy dịch kéo dài, sưng đau tại chỗ hoặc hình thành sẹo xấu. 

Trong một số ít trường hợp, bệnh nhân có thể gặp biến chứng như tổn thương dây thần kinh vùng cổ, chảy máu nhiều hoặc phản ứng với thuốc gây mê. Độ an toàn của ca mổ phụ thuộc nhiều vào tay nghề bác sĩ, vị trí và tình trạng của hạch, cũng như việc chăm sóc sau mổ. 

Do đó, nếu được chỉ định mổ, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và theo dõi sát sao vết mổ để phòng ngừa biến chứng, đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất.
Đọc thêm thông tin lao hạch có nguy hiểm hay không?

Các phương pháp can thiệp phẫu thuật điều trị lao hạch

Tùy vào tình trạng hạch và vị trí tổn thương, sẽ có những phương pháp phẫu thuật phù hợp nhằm dẫn lưu mủ, loại bỏ mô hoại tử hoặc xử lý biến chứng giúp người bệnh hồi phục nhanh hơn.

• Cắt bỏ toàn bộ hạch (Excisional biopsy): Thường áp dụng khi hạch lớn (≥ 3 cm), hóa mủ, không đáp ứng thuốc hoặc nghi ngờ ác tính. 
• Phẫu thuật mở ngực (Thoracotomy) hoặc nội soi: Áp dụng cho các trường hợp lao hạch trung thất hoặc hạch gây chèn ép đường thở, mạch máu. 
• Giải phẫu chức năng vùng cổ (Functional neck dissection): Thực hiện khi nhiều hạch lớn gây ảnh hưởng chức năng hoặc thẩm mỹ. 
• Chọc hút hoặc dẫn lưu mủ qua kim nhỏ (Needle aspiration / Curettage): Áp dụng cho hạch đã hóa mủ hoặc phản ứng viêm quá mức khi dùng thuốc. Phương pháp này ít xâm lấn, giảm đau, hạn chế để lại sẹo và thường kết hợp cùng điều trị nội khoa.
• Phẫu thuật hỗ trợ trong trường hợp thất bại điều trị nội khoa: Khi dùng thuốc không hiệu quả, hạch tái phát hoặc xuất hiện biến chứng như áp xe, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật như một giải pháp phối hợp nhằm kiểm soát bệnh tốt hơn.

Điều trị lao hạch bằng thuốc (nội khoa)

Phác đồ tiêu chuẩn kéo dài 6 tháng thường được áp dụng cho người lớn và trẻ em không có biến chứng. Giai đoạn tấn công sử dụng trong 2 tháng với 4 loại thuốc: Isoniazid (H), Rifampicin (R), Pyrazinamide (Z) và Ethambutol (E).

Tiếp theo là giai đoạn duy trì trong 4 tháng với 2 thuốc còn lại là H và R. Trong một số trường hợp nặng hơn như hạch hóa mủ, rò kéo dài, bác sĩ có thể điều chỉnh thời gian điều trị lên 9 đến 12 tháng tùy theo diễn tiến lâm sàng và mức độ đáp ứng của người bệnh.

Với những trường hợp lao hạch kháng đa thuốc, việc điều trị trở nên phức tạp hơn rất nhiều. Bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ sử dụng từ 6 đến 8 loại thuốc trong giai đoạn tấn công, có thể kéo dài 6-8 tháng, tiếp theo là giai đoạn duy trì tổng thể lên đến 20–24 tháng.

Các thuốc thường được sử dụng bao gồm nhóm fluoroquinolone (như levofloxacin), linezolid, bedaquiline và một số thuốc tiêm như kanamycin hoặc amikacin. 

Ngoài thuốc chống lao, trong giai đoạn hạch hóa mủ hoặc áp xe, bác sĩ có thể cho chọc hút dẫn lưu mủ kết hợp đắp thuốc kháng lao tại chỗ để ngăn tạo sẹo và rò mủ. Điều này giúp hỗ trợ làm sạch ổ bệnh mà không nhất thiết phải can thiệp phẫu thuật lớn.

Lợi ích và rủi ro khi thực hiện mổ hạch lao

Về mặt lợi ích, mổ hạch giúp lấy mẫu mô để chẩn đoán chính xác, đồng thời loại bỏ mô hoại tử hoặc dẫn lưu mủ khi hạch bị áp xe, góp phần giảm đau, hạn chế biến chứng và hỗ trợ quá trình điều trị bằng thuốc diễn ra hiệu quả hơn.

Ngoài ra, kết hợp phẫu thuật với điều trị nội khoa đúng phác đồ còn giúp tăng khả năng hồi phục và giảm nguy cơ tái phát. Tuy nhiên, phẫu thuật cũng tiềm ẩn rủi ro như tạo lỗ rò kéo dài, nhiễm trùng vết mổ hoặc tổn thương mạch máu - thần kinh nếu vị trí hạch phức tạp, đặc biệt là vùng cổ.

Một số trường hợp nếu mổ không đúng kỹ thuật hoặc không phối hợp điều trị thuốc đầy đủ có thể khiến bệnh tái phát và kéo dài dai dẳng. Vì vậy, chỉ nên thực hiện phẫu thuật khi thật sự cần thiết và dưới sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.

Chi phí phẫu thuật lao hạch hiện nay

Chi phí phẫu thuật lao hạch hiện nay tại các bệnh viện dao động từ khoảng 3 triệu đến 10 triệu đồng, tùy thuộc vào phương pháp can thiệp, vị trí hạch, tình trạng bệnh lý và cơ sở điều trị. Với các thủ thuật đơn giản như nạo dò hoặc dẫn lưu mủ, mức giá thường ở khoảng 3-4 triệu đồng.

Trong khi đó, phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ hạch lớn hoặc có biến chứng phức tạp có thể lên đến 5-10 triệu đồng, đặc biệt tại các cơ sở ngoài công lập hoặc bệnh viện có dịch vụ theo yêu cầu. 

Mức chi phí này chưa bao gồm các khoản phát sinh như thuốc, vật tư y tế, xét nghiệm, gây mê hay tiền nằm viện. Nếu người bệnh có thẻ bảo hiểm y tế và điều trị đúng tuyến, nhiều hạng mục sẽ được hỗ trợ thanh toán theo quy định, giúp giảm đáng kể gánh nặng tài chính.

Hướng dẫn chăm sóc sau mổ lao hạch

Sau phẫu thuật lao hạch, việc chăm sóc đúng cách đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục, giúp vết mổ nhanh lành, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là những lưu ý cần thiết để chăm sóc hiệu quả sau mổ lao hạch.

• Theo dõi tại bệnh viện (24 giờ đầu): Cần theo dõi huyết áp, nhịp tim, lượng dịch từ ống dẫn lưu, vết mổ và mức độ đau để phát hiện sớm biến chứng sau mổ.
• Vệ sinh và chăm sóc vết mổ: Giữ vết thương khô ráo, chỉ rửa nhẹ bằng vòi sen sau 24 giờ, tránh dùng cồn, oxy già hoặc xà phòng sát khuẩn mạnh; thay băng đúng cách và theo dõi các dấu hiệu như sưng, tấy đỏ, chảy mủ hoặc mùi hôi.
• Chế độ ăn uống - nghỉ ngơi: Bổ sung thực phẩm giàu đạm, vitamin, rau xanh, uống đủ nước; tránh đồ nếp, thịt đỏ, hải sản và rau muống. Nghỉ ngơi hợp lý, tránh vận động mạnh ảnh hưởng đến vết mổ.
• Theo dõi biến chứng: Nếu có biểu hiện như sốt cao, vết mổ chảy dịch, đau nhiều, vết khâu tách hoặc phù nề lan rộng, cần đến cơ sở y tế kiểm tra ngay.
• Tiếp tục điều trị nội khoa: Sau mổ, người bệnh vẫn phải tuân thủ dùng thuốc chống lao đủ liều, đúng phác đồ trong ít nhất 6–12 tháng để tiêu diệt vi khuẩn triệt để và tránh tái phát.
• Tiên lượng và ngừa tái phát: Tiên lượng sau mổ thường tốt nếu người bệnh được điều trị nội khoa đầy đủ và chăm sóc đúng cách. Để phòng tái phát, cần tuân thủ đúng phác đồ thuốc, tái khám định kỳ, giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, tránh tiếp xúc với người mắc lao và duy trì lối sống lành mạnh để tăng cường miễn dịch.

Những câu hỏi thường gặp (FAQs)

Khi nào không cần mổ?

Nếu hạch nhỏ < 3 cm, không bị áp xe, không rò mủ và không tái phát, thì có thể điều trị nội khoa hoàn toàn mà không cần phẫu thuật. Ngay cả khi hạch vẫn còn sau điều trị 6 tháng, nếu không có triệu chứng lâm sàng nguy hiểm, không tự ý mổ - thay vào đó theo dõi và tiếp tục thuốc .

Mổ có khỏi hẳn không?

Mổ hạch có thể giúp loại bỏ ổ viêm, dẫn lưu mủ và hỗ trợ chẩn đoán, nhưng không điều trị khỏi hoàn toàn nếu không kết hợp thuốc kháng lao đầy đủ. Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào việc tuân thủ phác đồ thuốc sau mổ.
Nếu điều trị đúng, bệnh có thể khỏi hẳn và giảm nguy cơ tái phát. Ngược lại, mổ không đúng chỉ định hoặc bỏ thuốc dễ khiến bệnh kéo dài hoặc biến chứng.

Mổ xong có cần uống thuốc nữa không?

Câu trả lời là có. Sau mổ, bệnh nhân vẫn phải dùng thuốc kháng lao đúng phác đồ (ít nhất 6 tháng), vì phẫu thuật chỉ xử lý tổn thương tại chỗ, không tiêu diệt vi khuẩn toàn thân .

Lao hạch mổ rồi có tái phát?

Tỷ lệ lao hạch tái phát sau mổ kết hợp thuốc rất thấp.Một số nghiên cứu chưa ghi nhận hoặc chỉ khoảng 5% trong theo dõi dài hạn . Khi phẫu thuật đúng chỉ định, tái phát hầu như hiếm gặp.

Mổ có gây lây nhiễm cho người chăm sóc?

Lao hạch là dạng lao ngoài phổi, không phóng thích vi khuẩn qua đường hô hấp như lao phổi. Do đó, không gây lây nhiễm cho người chăm sóc trừ khi bệnh nhân có lao phổi đồng thời 

Trẻ em bị lao hạch có thường phải mổ không?

Ở trẻ em, phẫu thuật không phải lựa chọn ưu tiên ban đầu, vì hạch có vai trò miễn dịch và trẻ thường đáp ứng tốt với thuốc. Chỉ khi hạch hóa mủ, thường xuyên sốt, sưng to, không cải thiện sau điều trị nội khoa, bác sĩ mới cân nhắc mổ.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về câu hỏi “lao hạch có phải mổ không” cũng như những trường hợp cần và không cần can thiệp phẫu thuật. Việc mổ chỉ được chỉ định khi thật sự cần thiết, trong khi phần lớn bệnh nhân vẫn có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc kháng lao nếu tuân thủ đúng phác đồ. Nếu bạn đang gặp tình trạng hạch sưng, đau kéo dài hay nghi ngờ lao hạch, đừng chủ quan.

Hãy đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa hoặc liên hệ với Phòng khám Lao phổi Bác sĩ Tẩn để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và tư vấn phương án điều trị phù hợp nhất. Sự chủ động hôm nay có thể giúp bạn rút ngắn quá trình điều trị và ngăn ngừa biến chứng về sau.

Nguồn tham khảo:

• Current Surgical Therapy for Patients with Tuberculous Abscess of the Chest Wall(https://www.annalsthoracicsurgery.org/article/S0003-4975%2805%2901958-2/)
• The Role of Surgery in the Treatment of Cervical Lymph Node Tuberculosis(https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10251733/)