Lao hạch ở nách có nguy hiểm không và cách điều trị an toàn

Sưng hạch kéo dài ở vùng nách nhưng không đau, liệu có phải dấu hiệu bình thường? Rất có thể bạn đang đối mặt với lao hạch ở nách – một dạng lao ngoài phổi dễ bị bỏ sót. Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ giúp bạn nhận biết dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân và biết khi nào cần đi khám.

Lao hạch ở nách là bệnh gì?

Lao hạch ở nách là một dạng lao ngoài phổi, xảy ra khi vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (hoặc hiếm hơn là M. bovis, M. avium) xâm nhập và gây nhiễm ở một hoặc nhiều hạch bạch huyết dưới cánh tay.

Bệnh thường biểu hiện bằng hạch nách sưng to, không đau, tiến triển từ từ trong vài tuần đến vài tháng, thường chỉ ở một bên. Hạch có thể mềm dần, tạo áp xe lạnh hoặc hình thành đường dò chảy mủ (sinus) nếu bệnh nặng.
Tìm hiểu thêm về dạng lao hạch ở cổ

Nguyên nhân gây bệnh và cơ chế hình thành lao hạch ở nách

Lao hạch ở nách thường bắt đầu khi vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis (thường là từ phổi) lan truyền qua đường máu hoặc bạch huyết đến các hạch ngoại biên bao gồm vùng nách, có thể xảy ra ngay sau lần nhiễm lao ban đầu hoặc do tái hoạt sau nhiều năm. 

Khi đến hạch, vi khuẩn kích hoạt phản ứng miễn dịch trung gian tế bào: đại thực bào nuốt và trình diện kháng nguyên, thu hút lympho T và đại thực bào khác, hình thành các u hạt đặc bao gồm tế bào khổng lồ Langhans, tế bào biểu mô và tế bào lympho.

Dần dần, trung tâm u hạt hoại tử bã điển hình – gọi là caseation thường hình thành, phá hủy cấu trúc hạch gốc và gây sưng to, cứng, có thể tiến triển thành áp xe lạnh hoặc tạo đường dò nếu không được xử trí kịp thời

Dấu hiệu nhận biết lao hạch ở nách

Dấu hiệu nhận biết hạch lao ở nách thường gồm các biểu hiện sau:

• Hạch sưng to, không đau: Xuất hiện một hoặc nhiều hạch ở vùng nách, phát triển chậm trong vài tuần đến vài tháng, lúc đầu cứng, sau mềm dần do hoại tử bên trong.
• Áp xe lạnh và đường rò: Hạch có thể tạo thành áp xe lạnh (không nóng đỏ như nhiễm trùng thông thường) và khi vỡ sẽ hình thành đường rò, chảy dịch kéo dài.
• Triệu chứng toàn thân: Một số người có thể bị sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi đêm, sụt cân hoặc mệt mỏi, nhưng không phải lúc nào cũng xuất hiện.
• Hạch ít di động: Hạch thường dính vào mô xung quanh nếu không điều trị sớm, gây khó chịu hoặc biến chứng.

Chẩn đoán lao hạch nách như thế nào?

Việc chẩn đoán lao hạch ở nách không chỉ dựa vào triệu chứng mà cần kết hợp nhiều phương pháp từ lâm sàng đến xét nghiệm chuyên sâu:

• Khám lâm sàng và khai thác tiền sử: Bác sĩ sẽ hỏi về tình trạng sưng hạch nách kéo dài, không đau và kiểm tra trực tiếp đặc điểm hạch.
• Chọc hút kim nhỏ (FNAC) hoặc sinh thiết hạch: Mẫu hạch được lấy để soi dưới kính hiển vi. Nếu thấy u hạt có hoại tử bã đậu – đây là gợi ý mạnh cho chẩn đoán lao hạch.
• Nhuộm Ziehl–Neelsen phát hiện AFB: Xét nghiệm nhằm tìm trực khuẩn kháng acid (AFB). Nếu dương tính, sẽ hỗ trợ chẩn đoán, nhưng độ nhạy không cao – có thể bỏ sót một số ca.
• Nuôi cấy vi khuẩn lao: Thực hiện trên môi trường đặc biệt như Lowenstein-Jensen hoặc MGIT. Phương pháp này cho kết quả chính xác nhưng mất thời gian vài tuần.
• GeneXpert PCR – tiêu chuẩn “vàng” hiện nay: Đây là xét nghiệm nhanh, phát hiện Mycobacterium tuberculosis và kiểm tra kháng rifampin. Cho kết quả chỉ sau vài ngày, độ chính xác cao.
• Các xét nghiệm hỗ trợ khác: Bao gồm test tuberculin, xét nghiệm IFN‑γ release assay (IGRA), và X‑quang ngực để kiểm tra xem có tổn thương phổi hoặc lao lan rộng hay không.
• Chẩn đoán hình ảnh nếu nghi ngờ bệnh khác: Trong những trường hợp khó phân biệt với ung thư hay viêm hạch khác, có thể cần siêu âm, CT hoặc MRI để đánh giá cấu trúc hạch trước khi làm sinh thiết.

Điều trị lao hạch nách như thế nào?

Điều trị lao hạch nách chủ yếu dựa trên liệu trình điều trị chống lao (ATT) theo tiêu chuẩn quốc tế:

• Giai đoạn tấn công (2 tháng đầu): sử dụng 4 thuốc đường uống gồm Rifampicin (R), Isoniazid (H), Pyrazinamide (Z) và Ethambutol (E) để tiêu diệt vi khuẩn lao nhanh nhất, từ đó ngăn ngừa tình trạng đề kháng.
• Giai đoạn duy trì (4 tháng tiếp theo): tiếp tục với 2 thuốc Isoniazid + Rifampicin, giúp tiêu diệt phần vi khuẩn còn sót và ngăn tái phát.

Ngoài ra:

• Trong một số trường hợp, có thể xem xét phác đồ 4 tháng với thêm Ofloxacin thay cho Ethambutol ở giai đoạn đầu, với hiệu quả tương đương và ít tái phát, nhưng vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm.
• Phản ứng nghịch lý (hạch to thêm hoặc xuất hiện áp xe mới) thường xảy ra trong vài tuần sau khi điều trị bắt đầu, nhưng không cần ngưng thuốc mà chỉ cần theo dõi chặt, thậm chí thêm thuốc giảm viêm nếu cần thiết.
• Nếu hạch to gây áp xe lớn hoặc đã hình thành đường rò, phải chọc dẫn lưu hoặc phẫu thuật để giải áp và hỗ trợ quá trình lành. Phẫu thuật triệt để chỉ dành cho các trường hợp dai dẳng sau điều trị y khoa.
• Theo dõi lâm sàng định kỳ để đánh giá giảm kích thước hạch, theo dõi tác dụng phụ của thuốc và chẩn đoán lao phổi nếu có dấu hiệu chung như ho, sốt kéo dài.

Cần làm gì khi nghi ngờ bị lao hạch nách?

Khi nghi ngờ bị lao hạch nách, bạn nên đến khám tại bệnh viện có chuyên khoa Lao và Bệnh phổi hoặc khoa Truyền nhiễm thuộc các bệnh viện tuyến tỉnh, trung ương. Ngoài ra, bạn có thể lựa chọn các phòng khám có năng lực xét nghiệm chuyên sâu về lao để được thăm khám và chẩn đoán ban đầu chính xác.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tẩn từng tốt nghiệp Bác sĩ Chuyên khoa II tại Đại học Y Dược TP.HCM và có kinh nghiệm điều trị các bệnh như lao phổi, lao hạch (bao gồm cả lao hạch ở nách), lao xương khớp, cũng như các bệnh hô hấp không do lao như viêm phổi, hen suyễn, COPD,…. Với kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tế, bác sĩ có khả năng xử lý nhiều ca lao hạch ở nách phức tạp mà không cần đến phẫu thuật.

Ngoài chuyên môn, phòng khám còn chú trọng chăm sóc toàn diện cho người bệnh, kể cả sau điều trị, và thường xuyên phối hợp với các tổ chức y tế để nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh lao – trong đó có lao hạch.

Những câu hỏi thường gặp về bệnh lao hạch ở nách 

Lao hạch ở nách có lây không?

Lao hạch ở nách là dạng lao ngoài phổi nên hầu như không lây trong sinh hoạt hàng ngày. Vi khuẩn gây bệnh thường khu trú trong hạch và không phát tán qua đường hô hấp như lao phổi. Tuy nhiên, nếu người bệnh đồng thời mắc lao phổi, nguy cơ lây nhiễm cho người xung quanh sẽ cao hơn.
Tìm hiểu thêm bệnh lao hạch liệu có lây không?

Điều trị bao lâu thì khỏi?

Thời gian điều trị lao hạch thường kéo dài từ 6 đến 9 tháng hoặc hơn, tùy vào mức độ bệnh và đáp ứng của cơ thể. Người bệnh cần tuân thủ đúng phác đồ thuốc kháng lao theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo khỏi bệnh hoàn toàn và tránh kháng thuốc.

Lao hạch có phải mổ không?

Phần lớn trường hợp không cần phẫu thuật. Lao hạch chủ yếu điều trị bằng thuốc kháng lao. Tuy nhiên, nếu hạch bị áp xe, hoại tử nặng hoặc hình thành đường rò kéo dài, bác sĩ có thể chỉ định rạch dẫn lưu hoặc mổ hạch lao ở nách trong một số trường hợp đặc biệt.
Xem thêm thông tin chi tiết về lao hạch có cần phải mổ hay không

Hạch lao ở nách có nguy hiểm không?

Nếu được phát hiện và điều trị đúng cách, lao hạch nách thường không nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu chậm trễ, bệnh có thể gây biến chứng như áp xe lạnh, rò mạn tính, thậm chí ảnh hưởng thẩm mỹ và chất lượng sống. Một số ít trường hợp không điều trị đầy đủ có thể tiến triển nặng hơn hoặc lan sang cơ quan khác.
Ngoài lao hạch ở nách, bạn cũng nên tìm hiểu xem bệnh lao hạch có nguy hiểm hay không

Ai có nguy cơ mắc lao hạch nách cao hơn?

Lao hạch nách thường gặp ở những người có hệ miễn dịch yếu như:

• Trẻ em, người cao tuổi
• Người bị suy dinh dưỡng
• Người nhiễm HIV hoặc mắc bệnh mạn tính
• Người sống trong môi trường đông đúc, điều kiện vệ sinh kém hoặc từng tiếp xúc với nguồn lây lao

Lao hạch ở nách có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm và tuân thủ đúng phác đồ. Khi có dấu hiệu bất thường, đừng chần chừ – hãy đến Phòng khám Lao phổi để được kiểm tra kịp thời.

Nguồn tham khảo:

• Cytomorphological patterns and clinical features of presumptive tubercular lymphadenitis patients and their comparison with bacteriological detection methods: a cross-sectional study
  (https://bmcinfectdis.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12879-024-09587-4)
• Tuberculous lymphadenitis(https://en.wikipedia.org/wiki/Tuberculous_lymphadenitis)
• Tuberculous Lymphadenitis: Symptoms, Causes, and Treatment(https://thekingsleyclinic.com/resources/tuberculous-lymphadenitis-symptoms-causes-and-treatment/)
• The value of multimodal ultrasonography in differential diagnosis of tuberculous and non-tuberculous superficial lymphadenitis(https://bmcsurg.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12893-021-01418-6)
• EVALUATION OF ANTITUBERCULOSIS TREATMENT RESPONSE IN PERIPHERAL TUBERCULOUS LYMPHADENOPATHY: INSIGHTS FROM APROSPECTIVE COHORT(https://www.ijmedph.org/Uploads/Volume15Issue2/139.%202156.%20IJMEDPH_Mohamed%20Ali_QR_773-777.pdf)
• Peripheral mycobacteriallymphadenitis (TB, NTM and BCG)(https://ped-hcm-ucla.weebly.com/uploads/8/0/6/0/80607382/tb_lymphadenopathy_incl_ntm_bcg_goudini_2017.pdf)