Lao phổi mức độ nặng: Triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Nhiều độc giả hay hỏi về Bệnh lao phổi giai đoạn cuối. Tuy nhiên, hiện tại, bệnh lao phổi không có phân giai đoạn cuối, một số tài liệu có hướng dẫn đánh giá mức độ nặng dựa vào các chỉ số lâm sàng như: thời gian ho kéo dài, ho ra máu, khó thở, đau ngực, da niêm nhợt, sốt, chỉ số cân nặng BMI…và chỉ số cận lâm sàng như mức độ tổn thương phổi trên hình ảnh X-quang, soi đàm… mà phân làm 4 mức độ của bệnh: 

• Độ 1: nhẹ
• Độ 2: trung bình
• Độ 3: nặng
• Độ 4: rất nặng

Sau đây, thay vì chúng ta dùng thuật ngữ “Lao phổi giai đoạn cuối”, Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ dùng thuật ngữ “Lao phổi mức độ nặng và rất nặng” để phù hợp với chuyên môn.

Lao phổi mức độ nặng và rất nặng là gì?

Lao phổi mức độ nặng và rất nặng là giai đoạn nghiêm trọng của bệnh lao phổi khi vi khuẩn lao bùng phát mạnh, gây tổn thương nặng nề cho phổi và có thể lan sang các cơ quan khác trong cơ thể.

Triệu chứng của lao phổi mức độ nặng và rất nặng

Lao phổi mức độ nặng và rất nặng của lao phổi đi kèm nhiều triệu chứng nặng nề cụ thể:

• Ho kéo dài trên 3 tuần, có thể ho ra đờm hoặc máu – trong đó ho ra máu là dấu hiệu cảnh báo biến chứng nghiêm trọng.
• Đau tức ngực, khó thở, đau tăng khi gắng sức hoặc thậm chí cả khi nghỉ ngơi.
• Sụt cân nhanh chóng, cơ thể suy kiệt, da xanh xao do mất dinh dưỡng và nhiễm trùng kéo dài.
• Mồ hôi trộm ban đêm, ảnh hưởng đến giấc ngủ, dễ mất ngủ hoặc tỉnh giấc giữa đêm.
• Sốt cao kèm ớn lạnh, thường xuất hiện vào buổi chiều hoặc tối.
• Mệt mỏi kéo dài, cảm giác thiếu sức sống, không muốn hoạt động.
• Hạch bạch huyết sưng to ở cổ, nách, bẹn, dấu hiệu vi khuẩn đã lan ra ngoài phổi.
• Nếu lao lan rộng, có thể gây thêm: đau đầu, co giật, đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, đau khớp, rối loạn tiểu tiện.

Biến chứng nghiêm trọng thường gặp

Nếu không điều trị kịp thời, Lao phổi mức độ nặng và rất nặng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến tính mạng:

• Ho ra máu: Đây là biến chứng nguy hiểm và phổ biến nhất, có thể ho ra máu với lượng ít, trung bình, nhiều hoặc ho ra máu đe dọa tính mạng (trên 100ml/ giờ hoặc trên 500ml/24 giờ), có thể gây tử vong nhanh chóng.
• Giãn phế quản: Tổn thương và xơ hóa thành phế quản do vi khuẩn lao gây ra làm phế quản giãn nở quá mức, tạo điều kiện cho vi khuẩn và vi nấm phát triển, dẫn đến viêm phổi tái phát và ho ra máu kéo dài.
• Tràn khí màng phổi: Không khí tràn vào khoang màng phổi do tổn thương phổi, gây đau tức ngực, khó thở, nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến suy hô hấp cấp tính và tử vong.
• Tràn dịch màng phổi: Dịch vi khuẩn lao tích tụ trong khoang màng phổi làm giảm thể tích phổi, gây khó thở và suy hô hấp nếu không được điều trị kịp thời.
• Suy hô hấp mạn tính: Mô phổi bị phá hủy nặng, không hồi phục, làm giảm chức năng hô hấp, dẫn đến suy hô hấp kéo dài, đe dọa tính mạng.
• U nấm phổi Aspergillus: Sau điều trị lao phổi mức độ nặng, các hang lao còn tồn tại là môi trường thuận lợi cho nấm Aspergillus phát triển, gây u nấm phổi, có thể cần điều trị thuốc và phẫu thuật.
• Xơ phổi: Vi khuẩn lao phá hủy phổi gây xơ hóa lan tỏa, làm giảm chức năng trao đổi khí, dẫn đến suy hô hấp và tử vong.
• Những biến chứng này đều rất nguy hiểm, đòi hỏi sự can thiệp y tế kịp thời và điều trị chuyên sâu để hạn chế tử vong và cải thiện chất lượng cuộc sống người bệnh.

Hướng dẫn điều trị cho bệnh nhân Lao phổi mức độ nặng và rất nặng

Phác đồ điều trị

Bệnh nhân Lao phổi mức độ nặng và rất nặng sử dụng thuốc chống lao phối hợp theo phác đồ của Bộ Y tế, thời gian điều trị thường kéo dài 6 tháng cho phác đồ điều trị lao nhạy cảm, có thể lên đến 12 tháng hoặc hơn nếu có lao kháng thuốc hoặc thể lao khó điều trị.
Phác đồ phổ biến cho người lớn với chủng lao nhạy cảm là phác đồ A1: 2RHZE/4RHE, gồm hai giai đoạn: giai đoạn tấn công kéo dài 2 tháng với 4 loại thuốc phối hợp mỗi ngày (Rifampicin, Isoniazid, Pyrazinamid, Ethambutol), sau đó là giai đoạn duy trì trong 4 tháng với 3 loại thuốc (Rifampicin, Isoniazid và Ethambutol).
Với trẻ em, sử dụng phác đồ 2RHZE/4RH, 
Cả người lớn và trẻ em: liều lượng được điều chỉnh theo cân nặng.
Nếu bệnh nhân bị lao tái phát hoặc kháng thuốc, bác sĩ sẽ chỉ định làm xét nghiệm để xác định mức độ kháng, từ đó xây dựng phác đồ điều trị riêng biệt phù hợp với tình trạng cụ thể.
Trong trường hợp có biến chứng như tràn khí hoặc tràn dịch màng phổi chứa vi khuẩn lao, cần nhanh chóng can thiệp thủ thuật, chẳng hạn đặt ống dẫn lưu để giảm nguy cơ suy hô hấp và nhiễm trùng máu.

Chăm sóc bệnh nhân tại nhà

Để phòng ngừa lây lan, bệnh nhân nên được cách ly trong phòng riêng, đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi. Các vật dụng cá nhân cũng cần được xử lý kỹ lưỡng để hạn chế phát tán vi khuẩn ra môi trường xung quanh.
Khi người bệnh ho ra máu, cần giúp họ nằm yên, kê cao đầu và nghiêng đầu sang một bên để tránh sặc. Nếu lượng máu ho ra vừa đến nhiều, phải đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức để được cấp cứu kịp thời.
Người bệnh cần nghỉ ngơi nhiều trong môi trường yên tĩnh, ngủ đủ giấc ban đêm và có thể ngủ thêm vào buổi trưa. Khi đỡ hơn, có thể tập đi lại nhẹ nhàng nhưng vẫn nên tránh nơi đông người để tránh nhiễm thêm các bệnh khác.
Chế độ dinh dưỡng cũng rất quan trọng. Người bệnh nên ăn những món dễ tiêu, giàu năng lượng và có đủ vitamin, khoáng chất để nâng cao sức đề kháng. Nếu mệt, có thể dùng cháo, súp hoặc sữa để đảm bảo cơ thể không bị thiếu chất.
Ngoài ra, cần đưa bệnh nhân đi tái khám đúng lịch để theo dõi tiến triển điều trị và phát hiện kịp thời các biến chứng nếu có. Tinh thần cũng là yếu tố quan trọng. Gia đình nên động viên người bệnh, giúp họ giữ tâm lý lạc quan và kiên trì điều trị đến cùng.

Một số câu hỏi về lao phổi mức độ nặng và rất nặng.

Lao phổi mức độ nặng và rất nặng có chữa khỏi không?

Lao phổi dù mức độ nào cũng hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được điều trị đúng và đầy đủ. Tuy nhiên, ở mức độ nặng và rất nặng, việc điều trị sẽ khó khăn hơn, thời gian dài hơn và tốn kém hơn. Dù vậy, nếu người bệnh tuân thủ nghiêm túc phác đồ, vẫn có khả năng phục hồi.

Lao phổi mức độ nặng và rất nặng sống được bao lâu?

Thời gian sống của người bệnh Lao phổi mức độ nặng và rất nặng phụ thuộc vào việc điều trị có kịp thời và tuân thủ phác đồ hay không. Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, người bệnh có thể sống thêm nhiều năm như người bình thường. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, từ năm 2000 đến nay, khoảng 53 triệu người mắc lao phổi đã được cứu sống nhờ điều trị kịp thời.

Chi phí điều trị lao phổi là bao nhiêu?

Chi phí điều trị Lao phổi mức độ nặng và rất nặng không cố định, mà phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, thể lao (thông thường hay kháng thuốc), cũng như cơ sở y tế mà người bệnh lựa chọn.
Người có bảo hiểm y tế sẽ được hỗ trợ phần lớn chi phí thuốc và xét nghiệm, giúp giảm gánh nặng đáng kể. Ngược lại, người không có BHYT có thể phải tự chi trả toàn bộ, từ vài chục đến vài trăm triệu đồng.
Ngoài chi phí điều trị chính, người bệnh và gia đình cần chuẩn bị thêm cho các khoản phụ như ăn uống, đi lại, nằm viện dài ngày, hoặc vật dụng cá nhân – đặc biệt quan trọng nếu bệnh nhân có biến chứng và cần chăm sóc chuyên sâu.

Khi nào cần nhập viện?

Khi người bệnh ho ra máu lượng vừa đến nhiều, khó thở, không thể tự chăm sóc, hoặc có các biến chứng như tràn dịch, tràn khí màng phổi thì nên nhập viện ngay. Việc nhập viện giúp theo dõi sát và xử lý kịp thời các tình huống nguy hiểm đến tính mạng.

Lao gì nguy hiểm nhất?

Lao phổi mức độ nặng và rất nặng và lao kháng thuốc (đa kháng hoặc toàn kháng) được xem là những thể bệnh nguy hiểm nhất do có tổn thương phổi nặng, khó điều trị, dễ gây biến chứng nặng và tỷ lệ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời.

Địa chỉ khám chữa bệnh lao phổi và tư vấn uy tín

Tại TP.HCM, Phòng khám Lao Phổi do Bác sĩ Nguyễn Văn Tẩn phụ trách là địa chỉ đáng tin cậy với hơn 25 năm kinh nghiệm trong điều trị các bệnh về lao và phổi. Bác sĩ hiện là Trưởng khoa Lao – Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, nơi chuyên điều trị các ca lao nặng và rất nặng.
Phòng khám tọa lạc tại số 005, lô A, chung cư Hùng Vương, đường Đặng Thái Thân, Phường 11, Quận 5, ngay sau Bệnh viện Đại học Y Dược. Đây là địa điểm thuận tiện, dễ tìm, được nhiều bệnh nhân tin tưởng lựa chọn.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tẩn từng tốt nghiệp Bác sĩ Chuyên khoa II tại Đại học Y Dược TP.HCM và có kinh nghiệm xử lý nhiều trường hợp lao phức tạp. Phòng khám tiếp nhận điều trị các thể lao như lao phổi, lao hạch, lao xương khớp,... cũng như các bệnh phổi không do lao như viêm phổi, hen suyễn, COPD,...
Ngoài chuyên môn giỏi, phòng khám còn nổi bật bởi cách chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân cả trong và sau điều trị. Phòng khám cũng thường xuyên phối hợp với các tổ chức y tế để nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh lao.

Nhận biết sớm triệu chứng và biến chứng của Lao phổi mức độ nặng và rất nặng là bước quan trọng để kịp thời điều trị, giảm thiểu rủi ro tử vong và nâng cao chất lượng sống. Nếu bạn thấy mình hoặc người thân có các dấu hiệu nêu trên, đừng chủ quan mà hãy đến cơ sở y tế uy tín hoặc Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn để được chẩn đoán và điều trị sớm nhất. Các bài viết của Phòng khám lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Tài liệu tham khảo: 

• https://www.cdc.gov/tb/signs-symptoms/index.html
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7331478/
• https://medlineplus.gov/ency/article/000077.htm