Uống thuốc lao phổi nước tiểu màu đỏ có phải dấu hiệu nguy hiểm?

Uống thuốc lao phổi nước tiểu màu đỏ là hiện tượng khiến nhiều người lo lắng trong quá trình điều trị. Tuy nhiên, đây thường là tác dụng phụ bình thường do thuốc Rifampicin gây ra và không nguy hiểm nếu không đi kèm dấu hiệu bất thường. Bài viết này của Phòng khám Lao phổi – BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn giúp bạn phân biệt tình trạng bình thường với các dấu hiệu cần đi khám ngay.

Vì sao uống thuốc lao phổi nước tiểu màu đỏ?

Khi dùng thuốc Rifampicin có trong danh sách thuốc điều trị lao có thể khiến các dịch cơ thể như nước tiểu, mồ hôi, nước mắt, nước bọt…. Đây là phản ứng bình thường và không gây hại sức khỏe, vì rifampicin và các chất chuyển hóa của nó có màu đỏ cam được thải ra qua đường nước tiểu.

Khi nào màu đỏ là dấu hiệu bất thường?

Nếu bạn đang dùng Rifampin, hiện tượng nước tiểu đỏ cam thường không nguy hiểm và là phản ứng phụ bình thường, không cần ngưng thuốc. Tuy nhiên, nếu màu đỏ kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, vàng da, đau bụng hoặc tiểu ra máu thật sự, bạn cần đi khám ngay để loại trừ các biến chứng nguy hiểm như tổn thương gan hoặc rối loạn đông máu.

Phân biệt nước tiểu đỏ do thuốc và xuất huyết đái máu thực sự

Tiêu chí	Do Rifampin (thường gặp, vô hại)	Đái máu thật sự (bất thường, cần khám)
Màu nước tiểu	Cam – đỏ cam – nâu nhạt, đều màu	Đỏ tươi, đỏ nâu hoặc sẫm như trà đặc
Dịch tiết khác đổi màu?	Có thể làm đỏ cả nước mắt, mồ hôi, nước bọt	Không ảnh hưởng dịch khác
Xét nghiệm nước tiểu	Có thể dương tính giả với test máu, nhưng không có hồng cầu khi soi kính hiển vi	Có ≥3 hồng cầu/vi trường khi soi
Triệu chứng đi kèm	Không có: vẫn khỏe, không sốt, không đau	Có thể sốt, tiểu buốt, đau bụng, mệt lả, vàng da
Cần xử trí?	Chỉ theo dõi, không ngưng thuốc	Cần khám chuyên khoa, làm xét nghiệm, điều trị kịp thời

Trường hợp khẩn cấp cần đi khám ngay

Trong quá trình điều trị lao phổi tại nhà, nếu xuất hiện những dấu hiệu nghi ngờ tác dụng phụ nghiêm trọng của thuốc, người bệnh cần được đưa đi khám ngay lập tức. Việc chậm trễ có thể dẫn đến tổn thương gan, thận hoặc các biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng.

Đau bụng dữ dội kèm nước tiểu sẫm màu

Đây là dấu hiệu cảnh báo sớm của viêm gan do thuốc – thường liên quan đến Rifampin hoặc Isoniazid.
Biểu hiện đi kèm:

• Đau hạ sườn phải, đau âm ỉ hoặc dữ dội quanh bụng.
• Nước tiểu chuyển màu nâu sẫm như nước trà.
• Vàng da, chán ăn, buồn nôn, mệt lả, phân bạc màu.

Sốt cao, vàng mắt, tiêu chảy, mất nước

Nếu người bệnh bị sốt ≥ 38,5°C kéo dài, kèm vàng da, đi ngoài nhiều lần, khô miệng và sụt cân nhanh, đây có thể là phản ứng dị ứng thuốc nghiêm trọng hoặc nhiễm độc gan.

Tiểu ra máu rõ, tiểu buốt, đau lưng

Không phải mọi trường hợp nước tiểu đỏ đều là do thuốc. Nếu nước tiểu có máu thật sự, kèm theo đau lưng hoặc tiểu buốt, người bệnh có thể đang bị viêm đường tiết niệu, viêm bàng quang, hoặc tổn thương thận.

Lời khuyên cho người nhà

Khi chăm sóc người bệnh lao đang điều trị bằng thuốc chứa Rifampin, người thân cần hiểu rằng việc nước tiểu chuyển màu đỏ cam là bình thường, không phải dấu hiệu nguy hiểm. Tuy nhiên, bạn vẫn nên lưu ý những điều sau:

Checklist xử trí tại nhà

Danh sách dưới đây hỗ trợ giám sát tác dụng phụ và tăng hiệu quả điều trị tại nhà.

1. Quan sát nước tiểu hàng ngày: Ghi nhận sự thay đổi về màu sắc và lượng nước tiểu.
2. Hỏi kỹ người bệnh về triệu chứng khác đi kèm: Như sốt, đau bụng, mệt mỏi, vàng da hoặc buồn nôn.
3. Nhắc người bệnh uống đủ nước: Giúp cơ thể thải thuốc tốt hơn và hạn chế kích ứng đường tiểu.
4. Không tự ý ngưng thuốc: Trừ khi bác sĩ yêu cầu, vì ngưng thuốc giữa chừng có thể làm kháng thuốc.
5. Báo bác sĩ nếu có dấu hiệu lạ: Như nước tiểu có máu, nước tiểu đen sẫm, sốt cao kéo dài hay mệt mỏi bất thường.

Cách giải thích màu nước tiểu cho bệnh nhân lớn tuổi

Khi người lớn tuổi lo lắng vì nước tiểu đổi sang màu cam hoặc đỏ sau khi uống thuốc lao, bạn có thể nhẹ nhàng giải thích như sau:

• “Đây là điều bình thường”: Hãy trấn an rằng một số thuốc điều trị lao, đặc biệt là Rifampin, có thể làm nước tiểu, mồ hôi hoặc nước mắt chuyển màu cam hoặc đỏ và điều này không gây hại.
• “Không cần lo lắng hay ngừng thuốc”: Nhấn mạnh rằng hiện tượng này không phải là chảy máu hay tổn thương bên trong, nên không cần ngưng thuốc nếu không có triệu chứng khác đi kèm.
• “Cứ tiếp tục điều trị và tái khám đúng hẹn”: Động viên bệnh nhân tiếp tục uống thuốc đều đặn và báo lại bác sĩ nếu có dấu hiệu lạ khác như sốt cao, đau bụng, vàng da hay nước tiểu có máu thật sự.

Câu hỏi thường gặp khi nước tiểu đổi màu do thuốc lao

Có ngừng Rifampicin không? Và thay thế bằng Rifapentine?

Không nên tự ý ngừng Rifampicin chỉ vì nước tiểu đổi màu đỏ cam. Đây là phản ứng bình thường, không gây hại và sẽ hết sau khi ngừng thuốc. Chỉ thay thế bằng Rifapentine nếu có lý do y tế cụ thể như phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Bao lâu thì nước tiểu trở lại màu bình thường sau ngưng thuốc?

Nước tiểu sẽ trở lại màu bình thường trong vài ngày đến một tuần sau khi ngừng Rifampicin, tùy vào tốc độ chuyển hóa thuốc của từng người.

Có thể thay thuốc khác không gây đỏ nước tiểu không?

Rifampicin là thuốc duy nhất gây đổi màu nước tiểu rõ rệt. Không có thuốc thay thế hoàn toàn tương đương mà không gây hiện tượng này. Việc thay thuốc cần đánh giá lợi ích nguy cơ và do bác sĩ chuyên khoa chỉ định.

Nước tiểu đỏ có ảnh hưởng tới chức năng sinh sản hay thận không?

Không ảnh hưởng vì nước tiểu đỏ do Rifampicin là do thuốc bài tiết qua nước tiểu, không gây tổn thương thận hay ảnh hưởng sinh sản. Tuy nhiên, nếu nước tiểu có màu đỏ sẫm, kèm tiểu ra máu, đau bụng hoặc mệt mỏi nặng, cần đi khám ngay vì đó có thể là dấu hiệu của biến chứng gan hoặc máu.

Uống thuốc lao phổi nước tiểu màu đỏ là hiện tượng thường gặp nhưng dễ khiến người bệnh và người nhà lo lắng. Việc hiểu đúng và chủ động theo dõi các dấu hiệu bất thường sẽ giúp bạn yên tâm hơn trong quá trình điều trị. Nếu cần được tư vấn kỹ hơn, hãy đến Phòng khám Lao phổi BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn để được hỗ trợ kịp thời và chính xác.

Nguồn:

• https://www.cdc.gov/tb/hcp/treatment/adverse-events.html (Adverse Events During TB Treatment)
• https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/rifampin-isoniazid-and-pyrazinamide-oral-route/description/drg-20062768 (Rifampin, isoniazid, and pyrazinamide (oral route))
• https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/rifampicin (Rifampicin)
• https://en.wikipedia.org/wiki/Rifampicin (Rifampicin)