Khi nào cần chụp CT ngực? Chỉ định và lưu ý quan trọng

Một cơn ho kéo dài, cảm giác tức ngực khó chịu hay những dấu hiệu bất thường không rõ nguyên nhân đôi khi khiến chúng ta lo lắng. Trong những trường hợp như vậy, bác sĩ có thể đề nghị chụp CT ngực. Nhưng chụp CT ngực thực chất là gì? Có đau không? Có cần chuẩn bị gì trước khi thực hiện? Nếu bạn cũng đang thắc mắc, hãy cùng Phòng khám Lao phổi bác sĩ Tẩn khám phá qua bài viết sau.

Chụp CT ngực là gì?

Chụp CT ngực là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại sử dụng tia X, kết hợp với công nghệ máy tính tiên tiến. Nhờ đó, hệ thống có thể tạo ra các hình ảnh cắt lớp chi tiết của vùng ngực, bao gồm phổi, tim, xương sườn, mạch máu và các cơ quan khác trong lồng ngực. Thiết bị CT sẽ thu thập hàng loạt hình ảnh từ nhiều góc độ khác nhau, sau đó phần mềm chuyên dụng sẽ xử lý và tái tạo thành các lát cắt ngang, giúp bác sĩ quan sát rõ ràng cấu trúc bên trong cơ thể và đưa ra chẩn đoán chính xác.
Ưu điểm của kỹ thuật này:

• CT ngực cung cấp hình ảnh cắt lớp 3D rất chi tiết, sắc nét, không bị chồng hình giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương nhỏ, u, viêm hoặc các bất thường mà X-quang không thể nhìn thấy rõ.
• CT giúp phát hiện các bệnh lý ở giai đoạn sớm, như các khối u nhỏ hoặc tổn thương phức tạp, mà X-quang có thể không phát hiện được, giúp đánh giá cấu trúc và vị trí của các tổn thương một cách chính xác.
• Quá trình chụp CT ngực nhanh chóng, và không gây đau đớn cho bệnh nhân.
• CT ngực còn giúp theo dõi sự thay đổi của các bệnh lý theo thời gian, hỗ trợ bác sĩ trong việc điều chỉnh phương pháp điều trị.

Các triệu chứng cần chỉ định chụp CT

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT ngực để làm rõ nguyên nhân của các triệu chứng bất thường dưới đây.

• Sau chấn thương ngực (tai nạn, va chạm mạnh) để đánh giá tổn thương phổi, xương sườn hoặc các cơ quan khác.
• Khi X-quang không đủ thông tin hoặc cần đánh giá chi tiết hơn về tình trạng phổi, tim, mạch máu.
• Viêm phổi nghiêm trọng hoặc áp xe phổi: Khi X-quang không đủ thông tin hoặc cần xác định mức độ tổn thương.
• Tràn dịch màng phổi: Để xác định chính xác lượng dịch và vị trí của dịch trong khoang màng phổi.
• Tràn khí màng phổi: Để xác định diện tích và mức độ tràn khí, đặc biệt trong trường hợp chấn thương ngực.
• Ung thư phổi hoặc nghi ngờ khối u phổi: Để xác định kích thước, vị trí và mức độ di căn của u, cũng như để theo dõi tiến triển bệnh.
• Khó thở không rõ nguyên nhân: Để đánh giá các vấn đề liên quan đến phổi hoặc mạch máu phổi, ví dụ như tắc mạch phổi.
• Nghi ngờ bệnh lý tim mạch: Chụp CT có thể giúp xác định các vấn đề như động mạch chủ, bệnh lý mạch máu phổi hoặc sự phát triển của các phình động mạch.
• Bệnh nhân có tiền sử ung thư: Để theo dõi sự tái phát hoặc di căn của ung thư phổi hoặc các bệnh lý liên quan.
• Ho kéo dài không đáp ứng với điều trị.

Đối tượng nào nên và không nên chụp CT ngực?

Dù chụp CT ngực là công cụ hữu ích trong y học, nhưng không phải đối tượng nào cũng được khuyến cáo thực hiện. Dưới đây là những trường hợp nên cân nhắc kỹ trước khi tiến hành.
Đối tượng nên chụp CT ngực:

• Bệnh nhân có triệu chứng ngực như ho kéo dài, khó thở, đau ngực không rõ nguyên nhân.
• Tiền sử bệnh lý phổi như ung thư phổi, COPD, xơ phổi.
• Bệnh lý tim mạch như tắc mạch phổi, phình động mạch chủ.
• Chấn thương ngực nghiêm trọng.
• Theo dõi bệnh lý phổi hoặc tim mạch sau điều trị.

Đối tượng không nên chụp CT ngực:

• Phụ nữ mang thai, trừ trường hợp khẩn cấp. Đặc biệt trong giai đoạn đầu thai kỳ.
• Trẻ em, trừ khi thật sự cần thiết.
• Bệnh nhân dị ứng thuốc cản quang.
• Bệnh nhân suy thận (khi sử dụng thuốc cản quang).

Các loại chụp CT ngực phổ biến hiện nay

Chụp CT ngực có thuốc cản quang

Chụp CT ngực có sử dụng thuốc cản quang thường được áp dụng khi bác sĩ cần hình ảnh rõ nét hơn để đánh giá các mạch máu, mô mềm và cấu trúc bên trong lồng ngực. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp nghi ngờ những bệnh lý sau:

• Thuyên tắc phổi: Thuốc cản quang giúp xác định vị trí và mức độ tắc nghẽn trong mạch máu phổi.
• Tràn dịch màng phổi: Giúp đánh giá chính xác lượng dịch và phân bố dịch trong khoang màng phổi.
• Ung thư phổi: Hỗ trợ phát hiện khối u, đo kích thước và đánh giá mức độ lan rộng của ung thư.
• Bệnh lý mạch máu phổi: Phát hiện các bất thường như phình động mạch, dị dạng mạch hoặc tổn thương mạch máu trong ngực.
• Chấn thương ngực: Dùng để kiểm tra các tổn thương mô mềm, xương, mạch máu hoặc cơ quan nội tạng do chấn thương.
• Đánh giá mô mềm: Làm rõ các tổn thương tại tim, phổi hoặc các mô khác trong lồng ngực.

Thuốc cản quang trong chụp CT ngực giúp tạo ra hình ảnh rõ nét hơn, hỗ trợ phát hiện sớm các bất thường như khối u, hạch, tổn thương mô mềm và mạch máu. Kỹ thuật này còn hữu ích trong chẩn đoán tắc mạch, phình động mạch và theo dõi tiến triển bệnh lý như ung thư phổi theo thời gian.
Tuy nhiên, thuốc cản quang cũng có thể gây dị ứng, từ nhẹ đến nghiêm trọng, và ảnh hưởng đến chức năng thận ở người có bệnh nền. Ngoài ra, do sử dụng tia X, người bệnh vẫn phải tiếp xúc với một lượng bức xạ nhất định khi chụp CT.

Chụp CT ngực không thuốc cản quang

Chụp CT ngực không dùng thuốc cản quang thường được chỉ định khi không cần đánh giá chi tiết mạch máu. Phương pháp này phù hợp trong các trường hợp như: 

• Các bệnh lý phổi cơ bản: Viêm phổi, khí phế thũng, COPD.
• Chấn thương ngực nhẹ: Vết thương phổi, gãy xương sườn.
• Theo dõi bệnh lý mạn tính: Xơ phổi, COPD.
• Tổn thương mô mềm: Không có dấu hiệu mạch máu phức tạp.

Ưu điểm lớn nhất của chụp CT không cản quang là an toàn hơn với người có nguy cơ dị ứng thuốc hoặc bệnh lý thận, do không sử dụng chất cản quang. Ngoài ra, phương pháp này tiết kiệm chi phí và thời gian thực hiện.
Tuy nhiên, hạn chế của chụp CT không cản quang là khó phát hiện các tổn thương nhỏ ở mạch máu hoặc khối u kích thước nhỏ. Bên cạnh đó, phương pháp này không hiệu quả trong việc chẩn đoán các vấn đề liên quan đến mạch máu như tắc mạch phổi hay phình động mạch chủ.

Chụp CT ngực liều thấp (Low-dose CT – LDCT)

LDCT là phương pháp được khuyến cáo cho những người có nguy cơ cao mắc ung thư phổi, bao gồm:

• Người cao tuổi.
• Người hút thuốc lá trong thời gian dài.
• Người đã ngưng hút thuốc nhưng có tiền sử hút nhiều năm với số lượng lớn.
• Người có người thân từng mắc ung thư phổi.
• Người làm việc lâu dài trong môi trường độc hại (bụi, hóa chất, khói độc...).

So với chụp CT thông thường, liều bức xạ trong LDCT thấp hơn khoảng 70-90% so với CT thông thường, giúp giảm nguy cơ tác động lâu dài từ bức xạ. Mặc dù liều bức xạ thấp, nhưng LDCT vẫn đủ độ sắc nét để phát hiện ung thư phổi, đặc biệt là các khối u nhỏ, trong giai đoạn sớm.

Quy trình chụp CT ngực

Để giúp người bệnh hiểu rõ hơn và chuẩn bị tốt trước khi thực hiện, dưới đây là quy trình chụp CT ngực từ bước đầu đến khi có kết quả:

Trước khi chụp

Đầu tiên, bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe tổng quát và hỏi về các triệu chứng cũng như tiền sử bệnh lý như thận, tim mạch, gan hay phổi. Nếu bạn đang mang thai, cho con bú hoặc từng dị ứng thuốc cản quang, cần thông báo trước với bác sĩ. Trong một số trường hợp, xét nghiệm máu sẽ được chỉ định để đánh giá chức năng thận nếu có dùng thuốc cản quang.
Về chuẩn bị, bạn không cần nhịn ăn nếu chỉ chụp CT thường. Tuy nhiên, nếu dùng thuốc cản quang, nên nhịn ăn 4–6 giờ trước khi chụp. Ngoài ra, cần tháo bỏ toàn bộ vật dụng kim loại như trang sức, đồng hồ, khuyên tai... để tránh làm nhiễu hình ảnh.

Trong khi chụp

Người bệnh sẽ nằm yên trên bàn máy CT trong suốt quá trình. Kỹ thuật viên có thể yêu cầu nín thở vài giây để hình ảnh rõ nét hơn, đặc biệt khi chụp vùng ngực. Nếu cảm thấy khó chịu, buồn nôn hay có dấu hiệu bất thường, hãy thông báo ngay cho kỹ thuật viên.
Máy CT hoạt động bằng cách quay quanh cơ thể, sử dụng tia X để ghi lại hình ảnh từ nhiều góc độ. Các cảm biến thu dữ liệu và máy tính sẽ xử lý thành hình ảnh cắt lớp chi tiết. Thời gian chụp thường kéo dài từ 5 đến 30 phút, tùy từng trường hợp.

Sau khi chụp

Nếu bạn dùng thuốc cản quang, sẽ được theo dõi tại chỗ khoảng 15–30 phút để phát hiện phản ứng phụ như ngứa, buồn nôn, khó thở… Trong trường hợp có dấu hiệu bất thường, bác sĩ sẽ xử lý kịp thời.
Kết quả CT thường có trong vòng 1 giờ, nhưng với những ca phức tạp có thể mất 1–2 ngày. Bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh sẽ phân tích hình ảnh để phát hiện các bất thường và so sánh với kết quả trước đó nếu cần.

Một số lưu ý khi chụp CT ngực

Trước khi tiến hành chụp CT ngực, có một vài điều quan trọng mà bạn nên lưu ý để quá trình thực hiện diễn ra suôn sẻ và an toàn.

• Nếu có tiền sử dị ứng với thuốc cản quang (nếu sử dụng), hoặc các loại thuốc khác, cần thông báo cho bác sĩ hoặc kỹ thuật viên.
• Cần giữ yên và nín thở theo hướng dẫn để có hình ảnh rõ ràng.
• Trước khi chụp, hãy bỏ các vật dụng kim loại như trang sức, đồng hồ, hoặc dây chuyền.
• Nếu sử dụng thuốc cản quang, cần theo dõi các phản ứng phụ có thể xảy ra.

Các câu hỏi thường gặp và giải đáp từ chuyên gia

Chụp CT ngực có nguy hiểm không?

Chụp CT ngực có thể gây nguy hiểm do phơi nhiễm bức xạ. Tuy nhiên, mức độ bức xạ thường thấp và lợi ích trong việc chẩn đoán chính xác thường vượt trội. Nguy cơ dị ứng với thuốc cản quang cũng có thể xảy ra, mặc dù hiếm. Phụ nữ mang thai không nên chụp CT trừ khi thật sự cần thiết. Trong tổng thể, CT ngực là một phương pháp an toàn nếu được chỉ định đúng.

Chụp CT ngực có cần tiêm thuốc cản quang không?

Không phải lúc nào chụp CT ngực cũng cần tiêm thuốc cản quang. Thuốc cản quang thường được tiêm khi cần làm nổi bật các mạch máu hoặc phát hiện các tổn thương, u hoặc bệnh lý trong phổi. Tuy nhiên, nếu chỉ cần kiểm tra phổi hoặc xương mà không cần nhìn rõ mạch máu, có thể chụp CT mà không cần thuốc cản quang.

Chụp CT ngực bao nhiêu tiền?

Trung bình, chi phí cho một lần chụp CT ngực tại các bệnh viện hoặc phòng khám có thể từ 1 triệu đến 3 triệu đồng.  

Chụp CT ngực mất bao lâu?

Chụp CT ngực thường mất từ 5 đến 30 phút, tùy thuộc vào loại CT (có sử dụng thuốc cản quang hay không) và tình trạng của bệnh nhân. Thời gian chuẩn bị và hướng dẫn bệnh nhân có thể kéo dài thêm vài phút, nhưng quá trình chụp CT thực tế rất nhanh và không gây đau đớn.

Chụp CT ngực có thể thay thế chụp X-quang không?

Tùy vào tình trạng bệnh nhân và mục đích chẩn đoán, bác sĩ sẽ quyết định chọn phương pháp phù hợp. Chụp CT ngực có thể thay thế chụp X-quang trong một số trường hợp, nhưng không phải lúc nào cũng có thể. CT ngực thường được chỉ định khi X-quang không đủ thông tin hoặc khi cần đánh giá chi tiết hơn. CT ngực cung cấp hình ảnh chi tiết hơn, giúp bác sĩ phát hiện các vấn đề phức tạp như u, viêm phổi, tràn dịch hoặc bệnh lý mạch máu một cách rõ ràng hơn.

Có thể chụp CT ngực nhiều lần không?

Chụp CT ngực có thể thực hiện nhiều lần, nhưng cần phải cân nhắc vì việc chụp nhiều lần có thể dẫn đến phơi nhiễm bức xạ tích tụ. Mặc dù mức độ bức xạ trong mỗi lần chụp CT là thấp, nhưng nếu thực hiện quá nhiều lần, có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý do bức xạ, chẳng hạn như ung thư. 

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về chụp CT ngực, khi nào nên thực hiện và những điều cần lưu ý để quá trình chẩn đoán diễn ra an toàn, hiệu quả. Nếu bạn đang có triệu chứng hô hấp bất thường hoặc cần tầm soát các bệnh lý phổi, đừng ngần ngại tìm đến phòng khám lao phổi bác sĩ Tẩn - nơi có đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm và hệ thống thiết bị hiện đại, sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc bảo vệ sức khỏe hô hấp.