Điều trị lao phổi hiệu quả - Thuốc, phác đồ và lưu ý quan trọng

Điều trị lao phổi hiệu quả không chỉ dựa vào việc sử dụng đúng thuốc mà còn phụ thuộc vào phác đồ phù hợp và sự tuân thủ nghiêm túc của người bệnh trong suốt quá trình điều trị. Đây là một quá trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và bác sĩ. Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi Bác sĩ Tẩn sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại thuốc kháng lao được sử dụng phổ biến, phác đồ điều trị hiện hành và những lưu ý quan trọng giúp bạn hạn chế biến chứng và ngăn ngừa tái phát.

Tổng quan bệnh lao phổi

Lao phổi là bệnh truyền nhiễm mạn tính do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, lây chủ yếu qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Đây là dạng lao phổ biến nhất và cũng là nguồn lây chính trong cộng đồng. Sau khi xâm nhập vào phổi, vi khuẩn có thể tồn tại trong cơ thể dưới dạng tiềm ẩn hoặc phát triển thành bệnh hoạt động, gây ra các triệu chứng điển hình như ho kéo dài, sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi đêm, sụt cân và mệt mỏi. 

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, lao phổi có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến mô phổi, dẫn đến suy hô hấp, biến chứng nguy hiểm và thậm chí tử vong. Tuy nhiên, với phác đồ điều trị hiện nay, lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được chẩn đoán sớm và người bệnh tuân thủ đầy đủ hướng dẫn điều trị.

Giai đoạn phát triển và mức độ nguy hiểm của bệnh lao phổi

Mycobacterium tuberculosis là vi khuẩn gây bệnh lao ở người, lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp. Khi người bệnh lao phổi ho, hắt hơi, nói chuyện mà không che chắn, các giọt bắn nhỏ chứa vi khuẩn sẽ phát tán vào không khí. Người khỏe mạnh hít phải các giọt này có thể bị nhiễm vi khuẩn lao.

Ở người có miễn dịch tốt, cơ thể sẽ kiểm soát vi khuẩn bằng cách hình thành các u hạt, ngăn không cho chúng phát triển. Lúc này, người bệnh rơi vào trạng thái lao tiềm ẩn: không có triệu chứng, không lây nhiễm, nhưng vẫn còn vi khuẩn “ngủ yên” trong cơ thể và có nguy cơ tái hoạt khi miễn dịch suy yếu. Người có miễn dịch suy yếu (như ở người nhiễm HIV, suy dinh dưỡng, bệnh nhân tiểu đường, dùng thuốc ức chế miễn dịch…), vi khuẩn lao phát triển, u hạt bị phá vỡ, tổn thương mô phổi, dẫn đến các triệu chứng điển hình như ho kéo dài, sốt nhẹ về chiều, sụt cân, ra mồ hôi đêm…

Bệnh lao phổi có thể vô cùng nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Nó có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng của lao phổi và lây lan cho người khác. Nếu không điều trị đầy đủ, đúng cách, lao phổi có thể dẫn đến tử vong. 

Cách điều trị lao phổi bằng thuốc theo Bộ Y tế

Đây là phương pháp chính yếu và bắt buộc trong điều trị bệnh lao, bao gồm cả lao nhạy cảm và lao kháng thuốc. Việc điều trị được chia thành 2 giai đoạn đối với các trường lao không kháng thuốc:

• Giai đoạn tấn công diễn ra trong 2 tháng đầu của quá trình điều trị, với mục tiêu chính là tiêu diệt nhanh số lượng lớn vi khuẩn lao trong cơ thể, đặc biệt là tại các vùng tổn thương phổi. Trong giai đoạn này, người bệnh được chỉ định sử dụng phối hợp 4 loại thuốc kháng lao bao gồm Isoniazid (H), Rifampicin, Pyrazinamide (Z) và Ethambutol (E). 
• Giai đoạn duy trì: bắt đầu sau giai đoạn tấn công, kéo dài trong khoảng 4 tháng và có thể được gia hạn thêm 1 đến 3 tháng nếu quá trình điều trị tiến triển chậm hoặc bệnh nhân có kháng với một trong các loại thuốc. Mục tiêu chính của giai đoạn này là tiêu diệt triệt để các vi khuẩn lao còn sót lại trong cơ thể, từ đó ngăn ngừa nguy cơ tái phát. Trong giai đoạn duy trì, bệnh nhân thường được sử dụng 2 đến 3 loại thuốc kháng lao chính, gồm Isoniazid (H), Rifampicin và Ethambutol (E), tùy theo từng trường hợp cụ thể và đánh giá lâm sàng của bác sĩ điều trị.

Đối với các trường hợp Lao đa kháng thuốc: cần phác đồ đặc biệt kéo dài hơn, dùng thuốc kháng lao hàng hai như Bedaquiline (Bdq), Linezolid (Lzd), Prothionamide (Pto),...
>>> Các giai đoạn của lao phổi: Nguyên phát, tiềm ẩn và hoạt động

Cách điều trị lao phổi tại nhà

Người mắc lao phổi có thể điều trị tại nhà nếu tình trạng sức khỏe ổn định, không có biến chứng và được bác sĩ cho phép điều trị ngoại trú. Việc điều trị tại nhà chỉ phù hợp khi bệnh nhân tuân thủ đúng phác đồ thuốc điều trị lao phổi và môi trường sống đảm bảo thông thoáng, hạn chế nguy cơ lây nhiễm.

Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ

Người bệnh cần uống thuốc đúng liều lượng, đúng giờ và đủ thời gian theo hướng dẫn, tuyệt đối không được bỏ liều hoặc tự ý ngưng thuốc giữa chừng. Trong trường hợp quên uống thuốc, không nên tự ý uống bù mà cần liên hệ với bác sĩ để được tư vấn cách xử lý phù hợp, tránh gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và nguy cơ kháng thuốc.

Theo dõi triệu chứng

Trong quá trình điều trị lao phổi, việc theo dõi triệu chứng đóng vai trò quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và kịp thời điều chỉnh phác đồ. Người bệnh cần báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ như buồn nôn kéo dài, vàng da, ngứa, khó thở hoặc ho ra máu nhiều. Bên cạnh đó, cần tái khám đúng lịch hẹn để được làm các xét nghiệm cần thiết và theo dõi hiệu quả điều trị, đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra an toàn và đúng hướng.

Vệ sinh và phòng lây nhiễm

Khi điều trị lao phổi, việc giữ vệ sinh cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cho chính người bệnh.

• Người bệnh nên ở phòng riêng, thoáng khí, có ánh nắng mặt trời.
• Tránh tiếp xúc gần với trẻ nhỏ, người già, người suy giảm miễn dịch.
• Đeo khẩu trang y tế đúng cách, đặc biệt khi ho, hắt hơi.
• Che miệng bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho, sau đó rửa tay sạch sẽ.
• Không khạc nhổ bừa bãi; dùng khăn giấy, bỏ vào túi nilon kín và xử lý đúng cách.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng.
• Phơi chăn màn, quần áo ngoài nắng thường xuyên.

Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ phục hồi

Một trong những cách điều trị bệnh lao phổi hiệu quả cao là xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý cho người bệnh. Cụ thể:

• Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ phục hồi: Cần cung cấp cho người bệnh đầy đủ năng lượng, protein, vitamin và khoáng chất giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tái tạo mô phổi và cải thiện thể trạng người bệnh.
• Thực phẩm nên dùng: Trong chế độ ăn dành cho người điều trị lao phổi, cần ưu tiên thực phẩm giàu đạm như thịt nạc, cá, trứng, sữa và đậu nành để hỗ trợ tái tạo các mô phổi bị tổn thương. Song song đó, rau củ quả chứa nhiều vitamin A, C, E như cà rốt, bí đỏ, cam, chanh, rau xanh cùng với dầu thực vật nên được bổ sung để tăng cường sức đề kháng và cung cấp chất chống oxy hóa. 

Ngoài ra, các loại tinh bột dễ tiêu như cơm, cháo, khoai giúp cung cấp năng lượng cần thiết cho cơ thể trong suốt quá trình điều trị. Đừng quên uống đủ 2 – 2,5 lít nước mỗi ngày, và có thể bổ sung thêm nước ép trái cây để tăng cường vitamin một cách tự nhiên. Cần hạn chế đồ chiên rán, thức ăn nhanh, rượu bia và thuốc lá vì có thể làm suy giảm miễn dịch và ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Người bệnh cũng nên giảm ăn đồ ngọt và thực phẩm dễ gây đầy bụng, khó tiêu để tránh ảnh hưởng đến tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng.
>>> Bệnh lao phổi nên ăn gì, kiêng ăn gì? Vai trò của trái cây

Lưu ý cho người chăm sóc bệnh nhân

Để đảm bảo an toàn cho bản thân và hỗ trợ bệnh nhân hồi phục hiệu quả, người chăm sóc cần nắm rõ một số lưu ý quan trọng dưới đây.

• Đeo khẩu trang y tế khi tiếp xúc gần.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân, rửa tay kỹ sau khi tiếp xúc.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân (khăn mặt, cốc uống nước...) 
• Hỗ trợ tinh thần cho người bệnh, khuyến khích duy trì điều trị.
• Hướng dẫn và giám sát chế độ ăn uống, tuân thủ dùng thuốc điều trị,  nghỉ ngơi và tập luyện cho người bệnh.

Di chứng và biến chứng sau khi điều trị lao phổi

Sau khi điều trị lao phổi, mặc dù vi khuẩn lao đã được kiểm soát, nhưng người bệnh vẫn có thể gặp phải một số di chứng hoặc biến chứng nghiêm trọng của lao phổi kéo dài, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp và chất lượng cuộc sống. 

• Tổn thương nhu mô phổi: Vi khuẩn lao có thể phá hủy mô phổi, để lại sẹo, xơ hóa, hoặc hình thành hang lao. Những khoang rỗng trong phổi dễ bị nhiễm trùng thứ phát hoặc phát triển nấm phổi, ung thư phổi.
• Bệnh đường dẫn khí: Lao có thể gây giãn phế quản, hẹp khí quản sau lao, vôi hóa gây phì đại, tắc nghẽn đường dẫn khí, dẫn đến khó thở mạn tính..
• Tổn thương màng phổi/thành ngực: Bệnh nhân có thể bị dày dính màng phổi, xơ hóa màng phổi, tràn mủ màng phổi, tràn dịch - khí màng phổi, rò phế quản màng phổi.
• Tổn thương mạch máu: Một số bệnh nhân có thể gặp viêm mạch máu, huyết khối, phình mạch, đặc biệt ho ra máu dai dẳng kéo dài là di chứng thường gặp sau lao.

  

Cách phòng tránh lao phổi tái phát

Sau khi điều trị khỏi, người bệnh vẫn có nguy cơ tái phát nếu không chăm sóc sức khỏe đúng cách hoặc tiếp xúc lại với nguồn lây. Vì vậy, để duy trì hiệu quả điều trị và ngăn ngừa lao phổi quay trở lại, cần thực hiện các biện pháp phòng tránh lao phổi phù hợp dưới đây:

• Uống thuốc đủ và đúng theo phác đồ, không bỏ dở giữa chừng.
• Ăn uống đầy đủ.
• Tập thể dục nhẹ, ngủ đủ, tránh căng thẳng.
• Không hút thuốc, không rượu bia, tránh môi trường ô nhiễm.
• Sống nơi thoáng khí, giữ vệ sinh cá nhân và nhà cửa.
• Khám sức khỏe định kỳ, theo dõi nếu có triệu chứng nghi ngờ.
• Kiểm soát tốt bệnh nền.

Một số câu hỏi thường gặp về điều trị lao phổi

Lao phổi điều trị bao lâu thì hết lây?

Người mắc lao phổi thông thường, điều trị đúng thuốc, có thể hết lây sau 2-4 tuần. Tuy nhiên, cần xét nghiệm và ý kiến của bác sĩ để xác nhận chính xác.

Bệnh nhân lao phổi sống được bao lâu?

Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng, tỷ lệ khỏi bệnh có thể đạt 85–90%, và người bệnh có thể sống khỏe mạnh với tuổi thọ gần như bình thường. Ngược lại, nếu không điều trị hoặc điều trị sai cách, vi khuẩn lao sẽ tiếp tục phá hủy mô phổi, dẫn đến biến chứng nặng như suy hô hấp, ho ra máu và nguy cơ tử vong cao, với tỷ lệ có thể lên tới 50–70% trong vài năm.

Chi phí điều trị lao phổi là bao nhiêu?

Ít nhất 50.000 đồng mỗi ngày là mức chi phí người bệnh có thể phải chi trả nếu điều trị lao phổi tại cơ sở tư nhân, tùy thuộc vào phác đồ và các dịch vụ đi kèm. Tuổi thọ của người mắc lao phổi cũng phụ thuộc nhiều vào việc phát hiện bệnh sớm hay muộn, khả năng tuân thủ điều trị và tình trạng sức khỏe nền. 

Chữa bệnh lao phổi ở đâu?

Phòng khám BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn là một địa chỉ uy tín với nhiều năm kinh nghiệm trong khám và điều trị các bệnh lao phổi. Tại đây, bạn sẽ được theo dõi sát sao trong suốt quá trình điều trị, nhận được tư vấn chuyên sâu và tận tâm từ bác sĩ chuyên khoa hàng đầu. Phòng khám cũng trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại hỗ trợ chẩn đoán chính xác, giúp bạn yên tâm và nhanh chóng phục hồi sức khỏe.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về cách điều trị lao phổi hiệu quả, từ việc tuân thủ đúng phác đồ đến vai trò của dinh dưỡng và chăm sóc toàn diện trong quá trình phục hồi. Lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Nếu bạn đang có dấu hiệu nghi ngờ hoặc cần tư vấn chi tiết về quá trình điều trị, hãy đến Phòng khám Lao phổi để được thăm khám và hướng dẫn bởi đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm. Sự chủ động hôm nay chính là nền tảng cho sức khỏe bền vững mai sau.