Cách khạc đờm để xét nghiệm tìm vi khuẩn lao đạt kết quả chính xác

Việc lấy đờm đúng cách là bước quan trọng để chẩn đoán chính xác bệnh lao và các bệnh hô hấp khác. Bài viết dưới đây của Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ hướng dẫn chi tiết cách khạc đờm để xét nghiệm tìm vi khuẩn lao giúp bạn thực hiện đúng kỹ thuật, bảo đảm mẫu đạt chất lượng và an toàn cho bản thân.

Xét nghiệm đờm để làm gì?

Xét nghiệm đờm là phương pháp quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi lao phổi. Mục đích chính gồm:

• Phát hiện vi khuẩn lao: Tìm vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis trong đờm bằng kính hiển vi (nhuộm AFB) hoặc nuôi cấy.
• Xác định khả năng lây lan: Nếu kết quả dương tính, nghĩa là người bệnh đang có lao hoạt động và có nguy cơ lây cho người khác.
• Theo dõi điều trị: Trong quá trình dùng thuốc, xét nghiệm được lặp lại để kiểm tra vi khuẩn đã biến mất hay chưa, từ đó đánh giá hiệu quả phác đồ.
• Phát hiện kháng thuốc: Một số xét nghiệm lao phổi hiện đại như GeneXpert giúp nhận biết sớm tình trạng kháng rifampicin và các thuốc khác, hỗ trợ bác sĩ chọn cách điều trị phù hợp.

Hướng dẫn cách khạc đờm để xét nghiệm tìm vi khuẩn lao

Để có mẫu đờm chính xác, người bệnh cần thực hiện đúng kỹ thuật khạc đờm theo các bước sau:

• Bước 1: Hít vào thật sâu rồi thở mạnh ra, lặp lại 2 lần để làm sạch đường hô hấp.
• Bước 2: Ở lần thứ 3, tiếp tục hít sâu và thở mạnh, sau đó cố gắng ho khạc thật sâu từ trong phổi, tránh khạc nước bọt trong miệng.
• Bước 3: Đặt cốc đựng mẫu (đã mở nắp) sát miệng và nhổ đờm trực tiếp vào đáy cốc. Vặn chặt nắp lại để tránh rò rỉ.
• Bước 4: Nộp cốc đờm kèm phiếu xét nghiệm cho nhân viên y tế. Lưu ý không đặt cốc đờm trực tiếp lên phiếu xét nghiệm để giữ vệ sinh.

Sau khi thu mẫu, bệnh phẩm sẽ được chuyển ngay đến phòng xét nghiệm trong hộp đựng kín để đảm bảo an toàn. Nếu chưa thể gửi ngay, mẫu đờm cần được bảo quản đúng cách trong môi trường thích hợp. Điều này vừa ngăn lây lan mầm bệnh, vừa giúp vi khuẩn không bị suy yếu, đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác.

Mẫu đờm đạt tiêu chuẩn

Một mẫu đờm đạt tiêu chuẩn là yếu tố rất quan trọng để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác. Đờm phải được lấy trực tiếp từ trong phổi, nơi có tổn thương và chứa vi khuẩn lao, chứ không phải từ mũi hay chỉ là nước bọt trong miệng. Nếu mẫu bị lẫn nước bọt, chất nhầy từ họng hoặc dịch mũi thì sẽ không phản ánh đúng tình trạng bệnh.

Ngoài ra, thể tích mẫu cũng cần đủ. Thông thường, mỗi cốc đờm cần có ít nhất 2ml và nên có dạng đặc, chứa chất nhầy hoặc mủ. Trong trường hợp người bệnh chỉ khạc ra rất ít, loãng và trong suốt, không đạt yêu cầu, cần lặp lại quy trình lấy đờm để có được mẫu chất lượng hơn.

Mẫu đờm đúng chuẩn không chỉ giúp bác sĩ dễ dàng phát hiện vi khuẩn lao, mà còn giảm nguy cơ phải làm xét nghiệm lại, tiết kiệm thời gian và hỗ trợ việc chẩn đoán, điều trị hiệu quả hơn.

Xét nghiệm đờm bao lâu có kết quả?

Thời gian trả kết quả xét nghiệm đờm không cố định, tùy vào phương pháp mà có thể nhanh trong vài ngày hoặc kéo dài đến vài tuần. Những kỹ thuật đơn giản cho kết quả sớm, trong khi các xét nghiệm chuyên sâu thường cần thêm thời gian để đảm bảo độ chính xác.

Phải làm sao nếu đờm không lấy được bằng cách khạc?

Trong một số trường hợp, người bệnh không thể khạc ra đờm theo cách thông thường. Khi đó, bác sĩ sẽ áp dụng các biện pháp hỗ trợ.

Cách đơn giản nhất đó là kích thích đờm bằng dung dịch muối ưu trương: Người bệnh sẽ được hít dung dịch muối qua máy khí dung để làm loãng chất tiết trong đường thở, từ đó dễ ho và khạc ra đờm hơn. Phương pháp này khá an toàn nếu thực hiện trong phòng cách ly, có thông khí tốt và nhân viên y tế mang bảo hộ đầy đủ.

Trước khi tiến hành, có thể dùng thêm thuốc giãn phế quản (như salbutamol) để giảm nguy cơ co thắt đường thở, nhất là với người bị hen hoặc bệnh phổi tắc nghẽn.

Nếu đã thử kích thích mà vẫn không có đờm, bác sĩ có thể cân nhắc nội soi phế quản để rửa và lấy dịch từ phổi. Đây là thủ thuật xâm lấn hơn nhưng cho hiệu quả chẩn đoán tương đương trong nhiều trường hợp lao phổi khó phát hiện bằng đờm thường.

Trong tình huống bất khả kháng, có thể dùng nước bọt sau khi cố gắng ho như một lựa chọn ít tối ưu hơn nhưng vẫn còn giá trị. Với trẻ nhỏ hoặc người không thể hợp tác, có thể áp dụng phương pháp hút dịch dạ dày vào buổi sáng, vì khi ngủ, vi khuẩn lao có thể theo đờm nuốt xuống dạ dày.

Hiểu và thực hiện đúng cách khạc đờm để xét nghiệm tìm vi khuẩn lao không chỉ giúp mẫu đạt chuẩn và kết quả chính xác, mà còn hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán và theo dõi điều trị. Phòng khám lao phổi BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn khuyên mọi người nên tuân thủ hướng dẫn và nhờ nhân viên y tế hỗ trợ khi cần để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Link tham khảo:

• https://www.cdc.gov/tb/hcp/testing-diagnosis/clinical-and-laboratory-diagnosis.html
• https://www.health.nsw.gov.au/Infectious/tuberculosis/Pages/tb-sputum-induction-guidelines.aspx
• https://bmcpulmmed.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12890-020-01192-w