Thời gian ủ bệnh lao phổi là bao lâu? Dấu hiệu và các xử lý

Tác giả: BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn

31/07/2025

Thời gian ủ bệnh lao phổi là bao lâu là thắc mắc phổ biến của nhiều người khi có nguy cơ phơi nhiễm. Bài viết từ Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn sẽ giúp bạn hiểu rõ quá trình ủ bệnh, yếu tố ảnh hưởng và tầm quan trọng của việc phát hiện sớm trong kiểm soát bệnh lao.

Nguyên nhân gây bệnh lao là gì?

Theo thông tin từ NHS – National Health Service (UK) bệnh lao (TB) bệnh lao (TB) là do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Căn bệnh này có thể lây truyền qua đường hô hấp khi tiếp xúc gần với người mắc lao phổi hoạt động.

Khi người bệnh ho hoặc hắt hơi, vi khuẩn lao được phát tán trong không khí dưới dạng những hạt li ti. Việc hít phải các hạt này trong thời gian dài có thể khiến người khỏe mạnh bị nhiễm lao.

Ngoài ra, có những trường hợp nhiễm lao tiềm ẩn, tức là cơ thể có mang vi khuẩn nhưng chưa xuất hiện triệu chứng và không lây cho người khác. Tuy nhiên, nếu sức đề kháng suy yếu, lao tiềm ẩn có thể chuyển sang giai đoạn lao hoạt động và gây bệnh.

Bệnh lao do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, lây qua không khí khi người bệnh ho hoặc hắt hơi

Biểu hiện thường gặp của lao phổi

Các dấu hiệu của bệnh lao phổi thường khởi phát âm thầm và tiến triển dần theo thời gian. Người bệnh có thể gặp một hoặc nhiều triệu chứng dưới đây:

Ho kéo dài trên 3 tuần, đôi khi kèm theo đờm hoặc đờm có lẫn máu.
Cảm thấy mệt mỏi hoặc kiệt sức
Nhiệt độ cao hoặc đổ mồ hôi đêm
Chán ăn
Cân nặng giảm
Sức khỏe suy yếu, cảm giác mệt mỏi kéo dài

Ở trẻ nhỏ, lao phổi có thể khiến tăng trưởng chậm hoặc kém tăng cân so với bình thường.

Khi vi khuẩn lao lan sang các cơ quan khác như(hạch bạch huyết), người bệnh có thể xuất hiện thêm các triệu chứng như:

Sưng hạch ở cổ hoặc nách
Đau nhức toàn thân, đặc biệt ở vùng cơ hoặc khớp
Sưng khớp hoặc mắt cá chân
Đau bụng hoặc đau vùng chậu
Rối loạn tiêu hóa, dễ bị táo bón
Nước tiểu sẫm màu hoặc đục
Đau đầu
Cổ bị cứng
Phát ban ở chân, mặt hoặc các bộ phận khác trên cơ thể

Đôi khi, trong cơ thể có thể tồn tại vi khuẩn lao nhưng chưa gây ra bất kỳ dấu hiệu hay triệu chứng nào, tình trạng này được gọi là lao tiềm ẩn.

Ngược lại, khi xuất hiện các triệu chứng rõ ràng, đó là bệnh lao hoạt động, giai đoạn có khả năng lây lan cho người khác.

Biểu hiện thường gặp của lao phổi gồm ho kéo dài, sốt nhẹ, đổ mồ hôi đêm, sụt cân, mệt mỏi và chán ăn

Thời gian ủ bệnh lao phổi là bao lâu?

Thời gian ủ bệnh lao phổi thường kéo dài từ 4 đến 12 tuần, nhưng cũng có thể lâu hơn, thậm chí đến vài năm tùy thể trạng từng người. Đây là giai đoạn từ khi vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis xâm nhập vào cơ thể cho đến khi xuất hiện các triệu chứng đầu tiên của bệnh. Trong thời gian này, người bệnh hầu như không có biểu hiện rõ rệt nên rất khó phát hiện.

Ở những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh, vi khuẩn lao có thể bị kìm hãm và “ngủ yên” trong cơ thể, gọi là lao tiềm ẩn. Ngược lại, nếu sức đề kháng yếu (như người mắc HIV, suy dinh dưỡng, trẻ nhỏ hoặc người cao tuổi), thời gian ủ bệnh có xu hướng ngắn hơn và dễ chuyển sang lao hoạt động.

Một số yếu tố ảnh hưởng đến thời gian ủ bệnh bao gồm:

Độ tuổi: Trẻ em thường ủ bệnh ngắn hơn người lớn.
Thể trạng và miễn dịch: Người bệnh nền, sức khỏe yếu dễ phát bệnh sớm.
Mức độ phơi nhiễm: Tiếp xúc với lượng vi khuẩn lao lớn khiến thời gian ủ bệnh rút ngắn.

Thời gian ủ bệnh lao phổi là bao lâu?

Ai có nguy cơ cao phát triển thành bệnh lao hoạt động?

Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh lao, tuy nhiên một số nhóm người có nguy cơ cao hơn bị tiến triển từ lao tiềm ẩn sang lao hoạt động hoặc mắc bệnh nặng hơn do hệ miễn dịch suy yếu hoặc điều kiện sống bất lợi. Cụ thể gồm:

Người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao hoạt động: Những người sống chung nhà, làm việc hoặc chăm sóc người bệnh trong thời gian dài.
Người sinh ra hoặc sống tại khu vực có tỷ lệ lao cao: Chẳng hạn như các nước đang phát triển hoặc vùng có điều kiện y tế hạn chế.
Người có hệ miễn dịch suy yếu: Bao gồm người nhiễm HIV/AIDS, người ghép tạng, bệnh nhân ung thư đang hóa trị hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.
Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi: Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên dễ bị vi khuẩn lao tấn công.
Người sống trong môi trường chật chội, kém vệ sinh: Ví dụ như người vô gia cư, ở trại tạm trú hoặc khu lao động đông đúc.
Người thường xuyên hút thuốc, uống rượu hoặc dùng ma túy: Những thói quen này làm suy yếu hệ miễn dịch và tổn thương phổi.
Người từng mắc lao nhưng điều trị không dứt điểm: Vi khuẩn có thể vẫn tồn tại trong cơ thể và tái hoạt động khi miễn dịch giảm.

Việc chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, tiêm vắc xin phòng lao (BCG) và giữ lối sống lành mạnh sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ phát triển thành lao hoạt động.

Người suy giảm miễn dịch, trẻ nhỏ và người tiếp xúc bệnh nhân lao dễ mắc lao hoạt động

Những điều cần làm khi bị nhiễm lao

Thời gian ủ bệnh lao là giai đoạn tiềm ẩn, người nhiễm thường chưa có triệu chứng rõ rệt, nên việc phát hiện và phòng lây nhiễm là rất quan trọng. Nếu bạn đã tiếp xúc với người mắc lao phổi hoặc nghi ngờ bản thân đang trong thời gian ủ bệnh, hãy thực hiện các biện pháp dưới đây để bảo vệ mình và người xung quanh:

Không ngủ chung phòng với người đang điều trị lao hoạt động trong vài tuần đầu, cho đến khi họ hết khả năng lây nhiễm.
Giữ không gian thông thoáng bằng cách mở cửa sổ, sử dụng quạt hoặc hệ thống thông gió để hạn chế vi khuẩn lưu lại trong không khí.
Đảm bảo vệ sinh cá nhân và nhà ở, lau dọn thường xuyên để giảm nguy cơ phát tán vi khuẩn.
Đeo khẩu trang y tế khi ở gần người bệnh, đặc biệt trong không gian kín.
Liên hệ bác sĩ hoặc cơ sở y tế để làm các xét nghiệm lao (như Mantoux hoặc xét nghiệm máu IGRA) nhằm xác định tình trạng nhiễm khuẩn.

Không phải ai nhiễm vi khuẩn lao cũng phát bệnh ngay. Nhiều người mang vi khuẩn trong cơ thể suốt đời mà không có triệu chứng, nhưng một số trường hợp có thể tiến triển thành lao hoạt động sau giai đoạn ủ bệnh. Vì vậy, việc thăm khám và điều trị sớm trong giai đoạn lao tiềm ẩn là cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh bùng phát và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Khi nghi nhiễm lao, hãy tránh tiếp xúc gần và đi khám sớm để kiểm tra

Phương pháp điều trị bệnh lao hiệu quả

Điều trị lao không chỉ giúp bệnh nhân phục hồi sức khỏe mà còn bảo vệ cộng đồng khỏi nguy cơ lây nhiễm. Việc điều trị đúng phác đồ mang lại nhiều lợi ích quan trọng như:

Giúp người bệnh khỏi hoàn toàn, phục hồi chức năng phổi và thể trạng.
Giảm nguy cơ tử vong hoặc biến chứng nặng do vi khuẩn lao gây ra.
Hạn chế sự lây lan của vi khuẩn sang người thân và cộng đồng.
Ngăn chặn vi khuẩn kháng thuốc, đảm bảo hiệu quả điều trị lâu dài.

Khi tuân thủ đầy đủ phác đồ điều trị do bác sĩ chỉ định, đa số người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn và trở lại cuộc sống bình thường.

Các giai đoạn trong điều trị bệnh lao

Quá trình điều trị bệnh lao thường được chia thành hai giai đoạn chính: giai đoạn tấn công (điều trị tích cực) và giai đoạn duy trì.

Giai đoạn tấn công nhằm tiêu diệt phần lớn vi khuẩn lao đang hoạt động mạnh trong cơ thể. Đây là giai đoạn có vai trò quyết định đến hiệu quả điều trị, giúp người bệnh giảm nhanh các triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng kháng thuốc.
Giai đoạn duy trì tiếp theo được thực hiện để loại bỏ hoàn toàn những vi khuẩn lao còn sót lại, giảm nguy cơ tái phát hoặc thất bại điều trị.

Phác đồ điều trị bệnh lao

Theo Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ, hiện có một số phác đồ điều trị bệnh lao được khuyến cáo áp dụng tùy theo tình trạng của người bệnh. Thời gian điều trị thường dao động từ 4 đến 9 tháng, tùy vào phác đồ và mức độ đáp ứng thuốc.

Một trong các phác đồ phổ biến là phác đồ rifapentine – moxifloxacin kéo dài 4 tháng, được thiết kế nhằm rút ngắn thời gian điều trị nhưng vẫn đảm bảo hiệu quả tiêu diệt vi khuẩn lao. Phác đồ này bao gồm sự kết hợp của 4 loại thuốc:

Isoniazid (H)
Rifapentine (P)
Pyrazinamide (Z)
Moxifloxacin (M)

Phác đồ rifapentine – moxifloxacin 4 tháng (2HPZM/2HPM) được chia làm hai giai đoạn: giai đoạn tấn công kéo dài 2 tháng và giai đoạn duy trì trong 2 tháng 1 tuần, tổng thời gian điều trị khoảng 17 tuần.

Phác đồ điều trị bệnh lao kéo dài 6 đến 9 tháng thường bao gồm các thuốc:

Isoniazid (H)
Rifampin (R)
Pyrazinamide (Z)
Ethambutol (E)

Những phác đồ điều trị này thường bắt đầu với giai đoạn tấn công kéo dài khoảng 2 tháng, nhằm tiêu diệt phần lớn vi khuẩn lao đang hoạt động. Sau đó là giai đoạn duy trì trong 4 đến 7 tháng, giúp loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn còn sót lại tổng thời gian điều trị trung bình từ 6 đến 9 tháng.

Lựa chọn phác đồ điều trị bệnh lao

Mục tiêu chính của việc điều trị bệnh lao là đảm bảo hiệu quả tối ưu, an toàn cao và rút ngắn thời gian điều trị cho người bệnh.
Các bác sĩ sẽ xác định phác đồ điều trị phù hợp dựa trên một số yếu tố như:

Kết quả xét nghiệm độ nhạy cảm với thuốc của vi khuẩn lao,
Tình trạng sức khỏe và bệnh lý đi kèm của bệnh nhân,
Khả năng tương tác giữa các loại thuốc đang sử dụng.

Đối với những trường hợp đặc biệt chẳng hạn như phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, trẻ sơ sinh, người nhiễm HIV hoặc bệnh nhân mắc lao kháng thuốc việc điều trị cần được theo dõi và điều chỉnh bởi bác sĩ chuyên khoa lao để đảm bảo an toàn. Ngoài ra, vị trí cơ quan bị tổn thương do lao (như phổi, hạch, xương hay màng não) cũng có thể ảnh hưởng đến lựa chọn phác đồ và thời gian điều trị cụ thể.

Để hiểu rõ hơn về thời gian ủ bệnh lao phổi là bao lâu và cách phòng tránh hiệu quả, người bệnh nên chủ động thăm khám sớm tại Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn để được tư vấn và điều trị kịp thời, giúp bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.