Bệnh lao kháng thuốc sống được bao lâu? Yếu tố giúp kéo dài tuổi thọ

Tác giả: BS.CKII Nguyễn Văn Tẩn

02/09/2025

Bệnh lao kháng thuốc sống được bao lâu là câu hỏi được nhiều người quan tâm, bởi tuổi thọ của bệnh nhân phụ thuộc vào mức độ tổn thương phổi, khả năng miễn dịch và việc tuân thủ điều trị nghiêm ngặt. Theo Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn việc phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ người bệnh có thể kéo dài tuổi thọ và cải thiện sức khỏe.

Lao kháng thuốc là gì?

Lao kháng thuốc là tình trạng vi khuẩn lao mất khả năng nhạy cảm với một hoặc nhiều loại thuốc điều trị quan trọng, đặc biệt là isoniazid và rifampicin. Khi đó, các phác đồ điều trị thông thường trở nên kém hiệu quả, khiến việc chữa bệnh kéo dài, khó khăn và tốn kém hơn so với lao thông thường.

Người mắc lao kháng thuốc vẫn có thể lây bệnh cho người khác qua đường hô hấp, khi ho, hắt hơi hoặc khạc nhổ. Nguyên nhân chính dẫn đến lao kháng thuốc thường là do bệnh nhân không tuân thủ đúng phác đồ điều trị hoặc do điều trị ban đầu không đúng cách.

Lao kháng thuốc là là tình trạng vi khuẩn lao mất khả năng nhạy cảm thuốc điều trị

Lao phổi kháng thuốc nguy hiểm như thế nào?

Lao phổi kháng thuốc là một trong những thể lao nguy hiểm, bởi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe và làm tăng nguy cơ lây lan cho cộng đồng.

Theo Bộ Y tế Việt Nam mỗi năm có khoảng 130.000 người mắc lao mới, trong đó hơn 5.000 trường hợp là lao đa kháng thuốc, và nước ta đứng thứ 13/30 quốc gia có gánh nặng lao đa kháng thuốc cao nhất thế giới.

Vi khuẩn lao kháng thuốc hiện được phân loại theo mức độ như sau:

Kháng đơn: Vi khuẩn mất nhạy cảm với một loại thuốc chống lao.
Kháng rifampicin: Vi khuẩn kháng rifampicin, được phát hiện bằng phương pháp kiểu hình hoặc kiểu gen, có thể đi kèm hoặc không đi kèm kháng với các thuốc chống lao khác.
Kháng đa thuốc (MDR-TB): Vi khuẩn kháng đồng thời hai thuốc chính là isoniazid và rifampicin.
Siêu kháng thuốc (XDR-TB): Vi khuẩn không chỉ kháng hai thuốc chính mà còn kháng nhiều loại thuốc bậc hai, khiến lựa chọn điều trị rất hạn chế.

Lao kháng thuốc nguy hiểm vì:

Thời gian điều trị kéo dài có thể lên đến 2 năm.
Khả năng chữa khỏi thấp hơn, do số thuốc hiệu quả hạn chế và tỉ lệ kháng cao.
Chi phí điều trị lớn, thuốc ít, đắt tiền và thường gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
Dễ lây lan nếu không phát hiện sớm và điều trị đúng cách.

Chính vì vậy, người bệnh cần được theo dõi và điều trị tại các cơ sở y tế chuyên sâu, tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị để hạn chế biến chứng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đồng thời, gia đình nên chủ động tiêm vắc xin BCG cho trẻ sơ sinh và thực hiện các biện pháp phòng ngừa, nhằm giảm nguy cơ mắc và lây lan bệnh từ sớm.

Lao kháng thuốc khiến việc điều trị trở nên phức tạp, kéo dài và tốn nhiều chi phí hơn

Bệnh lao kháng thuốc sống được bao lâu?

Tuổi thọ của người mắc lao kháng thuốc phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ tổn thương phổi, tình trạng miễn dịch, khả năng tuân thủ điều trị và sự hỗ trợ từ hệ thống y tế. Vì vậy, không thể đưa ra một con số chính xác cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát và kéo dài tuổi thọ.

Theo WHO, nếu không điều trị, khoảng 66% người mắc lao có thể tử vong. Ngược lại, bệnh nhân lao đa kháng thuốc (MDR-TB) có thể đạt tỷ lệ điều trị thành công trên 50% khi tuân thủ đầy đủ phác đồ, còn những trường hợp lao siêu kháng thuốc (XDR-TB) tuy tiên lượng khó khăn hơn nhưng vẫn có cơ hội hồi phục nếu được chăm sóc tích cực và dùng đúng thuốc.

Một số yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tiên lượng sống gồm:

Tình trạng miễn dịch: Hệ miễn dịch yếu khiến vi khuẩn phát triển nhanh, tăng nguy cơ biến chứng.
Mức độ tổn thương phổi: Phổi bị tổn thương rộng và suy giảm chức năng hô hấp làm giảm khả năng sống.
Sự tuân thủ điều trị: Bỏ thuốc hoặc điều trị không đúng cách là nguyên nhân chính gây thất bại và tử vong.
Hệ thống chăm sóc y tế và hỗ trợ xã hội: Tiếp cận cơ sở chuyên khoa, thuốc đầy đủ và sự hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng giúp nâng cao hiệu quả điều trị.

Ngoài thuốc đặc trị, lối sống lành mạnh, tinh thần lạc quan và dinh dưỡng đầy đủ cũng đóng vai trò quan trọng giúp cơ thể hồi phục, nâng cao sức đề kháng và rút ngắn thời gian điều trị. Như vậy, mặc dù tuổi thọ không thể đoán trước chính xác, nhưng với phát hiện sớm, điều trị đúng cách và chăm sóc toàn diện, người mắc lao kháng thuốc vẫn có thể sống lâu dài và duy trì chất lượng cuộc sống.

Tuổi thọ bệnh nhân lao kháng thuốc liên quan đến phổi, hệ miễn dịch, việc tuân thủ thuốc

Các yếu tố giúp cải thiện tiên lượng bệnh lao kháng thuốc

Bệnh lao kháng thuốc là một trong những dạng lao khó điều trị, nhưng tiên lượng của người bệnh có thể cải thiện đáng kể nếu được chăm sóc đúng cách và tuân thủ điều trị nghiêm ngặt. Dưới đây là các yếu tố quan trọng giúp tăng cơ hội hồi phục:

Tuân thủ điều trị là yếu tố tiên quyết

Phác đồ điều trị lao kháng thuốc thường kéo dài và phức tạp, được xây dựng dựa trên mức độ kháng thuốc của từng bệnh nhân. Việc tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của bác sĩ không tự ý bỏ thuốc, giảm liều hay gián đoạn điều trị là yếu tố then chốt giúp ngăn ngừa kháng thuốc nặng hơn và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Dinh dưỡng và chăm sóc thể trạng đúng cách

Chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, kết hợp nghỉ ngơi hợp lý, giúp cơ thể tăng sức đề kháng và hồi phục năng lượng:

Ưu tiên thực phẩm giàu protein, vitamin và khoáng chất.
Uống đủ nước để hỗ trợ trao đổi chất và loại bỏ độc tố.
Hạn chế các thực phẩm không lành mạnh như đồ chiên, nhiều đường, thức ăn nhanh để tránh gây áp lực không cần thiết cho cơ thể.
Tăng cường ăn rau xanh, hoa quả tươi để bổ sung vitamin và chất xơ, giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt và tăng cường miễn dịch.
Có thể bổ sung thêm sữa hoặc các sản phẩm từ sữa giúp cung cấp canxi và protein cho cơ thể.
Tránh hút thuốc lá, rượu bia và các chất kích thích vì chúng làm giảm hiệu quả điều trị và sức đề kháng.
Ngủ đủ, nghỉ ngơi đúng cách và hạn chế làm việc nặng.

Một thể trạng tốt sẽ giúp người bệnh chống chọi tốt hơn với tác dụng phụ của thuốc và duy trì quá trình điều trị liên tục.

Chủ động theo dõi tác dụng phụ của thuốc

Thuốc điều trị lao kháng thuốc có thể gây các tác dụng phụ như buồn nôn, viêm gan, chóng mặt, giảm thị lực hoặc thính lực. Người bệnh cần tái khám định kỳ để bác sĩ đánh giá, điều chỉnh thuốc kịp thời, hạn chế biến chứng và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Chăm sóc sức khỏe tinh thần

Thời gian điều trị dài và nhiều thử thách có thể khiến bệnh nhân dễ nản lòng. Sự đồng hành của gia đình, bạn bè và đội ngũ y tế giúp người bệnh duy trì tinh thần tích cực, nâng cao khả năng đáp ứng điều trị và cải thiện chất lượng sống tổng thể.

Duy trì dinh dưỡng cân đối và thói quen sống khoa học để tăng cường hệ miễn dịch

Điều trị lao kháng thuốc

Điều trị lao kháng thuốc là loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn lao khỏi cơ thể, ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng và giảm nguy cơ kháng thuốc thêm. Việc lựa chọn thuốc phải dựa trên kết quả xét nghiệm kháng sinh đồ (drug susceptibility test) để đảm bảo hiệu quả cao nhất. Nếu bệnh nhân sử dụng thuốc mà vi khuẩn lao đã kháng, khả năng chữa khỏi sẽ thấp và vi khuẩn có thể trở nên kháng với nhiều loại thuốc khác.

Theo Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC), thời gian điều trị lao kháng thuốc phụ thuộc vào mức độ kháng thuốc và loại phác đồ được sử dụng:

Lao kháng isoniazid đơn độc (INH monoresistance): Thường điều trị bằng phác đồ 6 tháng với các thuốc rifampin, ethambutol, pyrazinamide và fluoroquinolone thế hệ sau. Trong một số trường hợp, pyrazinamide có thể rút ngắn xuống còn 2 tháng.
Lao đa kháng thuốc (MDR-TB): Bệnh nhân cần được chuyển ngay đến chuyên gia về lao kháng thuốc. Phác đồ điều trị chỉ bao gồm các thuốc mà vi khuẩn lao của bệnh nhân còn nhạy cảm.

Việc xây dựng phác đồ điều trị cho lao kháng thuốc cần cân nhắc nhiều yếu tố:

Thói quen và năng lực tuân thủ điều trị của bệnh nhân.
Hiệu quả điều trị và các rủi ro tiềm ẩn của từng loại thuốc.
Khả năng theo dõi tác dụng phụ một cách đầy đủ.
Khả năng tương tác giữa các thuốc đang sử dụng của bệnh nhân.
Các vấn đề sức khỏe đi kèm hoặc bệnh lý khác.
Khả năng cung ứng và tiếp cận thuốc điều trị.

Thay vì lo lắng về việc bệnh lao kháng thuốc sống được bao lâu, điều quan trọng nhất là bắt đầu điều trị sớm và đúng hướng. Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn cam kết đồng hành cùng người bệnh trong suốt quá trình điều trị, giúp nâng cao hiệu quả chữa trị.