Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh lao phổi giúp tăng đề kháng gấp đôi

Tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với người bệnh lao phổi

Dinh dưỡng đóng vai trò quyết định trong quá trình điều trị và phục hồi của người bệnh lao phổi. Khi cơ thể được cung cấp đủ năng lượng, đạm và vitamin, hệ miễn dịch sẽ hoạt động hiệu quả hơn, giúp chống lại vi khuẩn lao và giảm tổn thương ở phổi. Ngược lại, nếu người bệnh ăn uống kém hoặc thiếu chất, sức đề kháng giảm khiến bệnh nặng hơn, thời gian điều trị kéo dài và dễ tái phát. Vì vậy, việc duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý là một phần không thể tách rời trong phác đồ điều trị lao phổi.

Dinh dưỡng hợp lý giúp người bệnh lao phổi tăng sức đề kháng và phục hồi nhanh

Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân lao phổi

Người bệnh lao phổi thường mệt mỏi, chán ăn, sụt cân do cơ thể bị vi khuẩn lao tấn công. Vì vậy, chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp phục hồi sức khỏe, tăng miễn dịch và hỗ trợ thuốc phát huy hiệu quả tốt hơn.

Ba nguyên tắc quan trọng cần nhớ:

• Ăn đủ năng lượng theo thể trạng: Người gầy nên ăn nhiều hơn để tăng cân, đạt BMI trên 18,5. Người có thể trạng bình thường duy trì khẩu phần ăn ổn định, không nên ăn kiêng.
• Đảm bảo đủ 4 nhóm chất chính: Mỗi bữa cần có tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Ưu tiên thực phẩm tươi, hạn chế đồ chế biến sẵn để hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
• Ăn đa dạng, dễ tiêu và hợp khẩu vị: Thay đổi món thường xuyên, chọn món mềm, dễ tiêu để người bệnh ăn ngon miệng hơn và cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể hồi phục

Người bệnh lao phổi cần ăn đầy đủ năng lượng, đạm và vitamin

Những thực phẩm nên ăn khi bị lao phổi

Thực phẩm giàu đạm

Đạm là nền tảng giúp tái tạo mô phổi bị tổn thương và duy trì khối cơ cho người bệnh. Khi bị lao, cơ thể thường tiêu hao năng lượng và protein nhiều hơn bình thường, dễ dẫn đến sụt cân và suy nhược. Vì vậy, người bệnh cần bổ sung đủ lượng đạm từ các nguồn thịt nạc, cá, trứng, sữa, đậu phụ, đậu nành và các loại hạt.

Chia nhỏ khẩu phần đạm trong các bữa chính và bữa phụ sẽ giúp cơ thể hấp thu tốt hơn và tránh cảm giác đầy bụng.

Vitamin và khoáng chất cần thiết

Vitamin và khoáng chất có vai trò hỗ trợ hệ miễn dịch, giảm viêm và giúp cơ thể chống lại vi khuẩn lao. Chúng cũng thúc đẩy quá trình hồi phục tế bào và tăng hiệu quả hấp thu các chất dinh dưỡng khác.

• Vitamin A, C, E: Nhóm vitamin này có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ niêm mạc phổi và giảm tổn thương mô do quá trình viêm gây ra. Người bệnh nên tăng cường cà rốt, bí đỏ, rau cải xanh, cam, bưởi, ổi, hạt hướng dương trong thực đơn hằng ngày để cải thiện sức khỏe phổi.
• Vitamin nhóm B: Các vitamin nhóm B giúp cơ thể chuyển hóa năng lượng, giảm cảm giác mệt mỏi và hỗ trợ phục hồi thể lực. Chúng có nhiều trong ngũ cốc nguyên hạt, trứng, sữa, đậu và thịt lợn nạc, chuối nên được bổ sung đều đặn để duy trì năng lượng cho cơ thể.
• Sắt và kẽm: Thiếu sắt và kẽm khiến cơ thể dễ mệt mỏi, suy yếu và khó chống lại nhiễm trùng. Bổ sung thịt đỏ, hải sản, rau bina, rau muống và các loại đậu giúp tái tạo máu, tăng sức đề kháng và rút ngắn thời gian hồi phục.

Thực phẩm giàu năng lượng

Người bệnh lao phổi thường tiêu hao năng lượng lớn do ho kéo dài, sốt hoặc mệt mỏi. Do đó, chế độ ăn cần đảm bảo năng lượng cao để duy trì cân nặng và thể lực. Nên bổ sung cơm, khoai, bắp, ngũ cốc, dầu thực vật, bơ, sữa nguyên kem vào bữa ăn để cung cấp năng lượng cho hoạt động hằng ngày và giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.

Thực phẩm dễ tiêu hóa

Trong quá trình điều trị, thuốc lao có thể gây ảnh hưởng đến dạ dày và đường ruột, khiến người bệnh chán ăn hoặc khó tiêu. Vì vậy, nên ưu tiên những món ăn mềm, dễ nuốt và dễ hấp thu như cháo, súp, sữa chua, khoai tây nghiền, rau củ luộc hoặc hấp.

Những món này không chỉ nhẹ bụng mà còn giúp cơ thể hấp thu tốt dưỡng chất, giảm áp lực tiêu hóa và mang lại cảm giác thoải mái hơn sau khi ăn.

Thức ăn mềm, nấu kỹ giúp người bệnh lao phổi hấp thu dưỡng chất tốt hơn

Thực đơn tham khảo cho bệnh nhân lao phổi 1 ngày

Thực đơn cho người bệnh lao phổi nên đảm bảo đủ năng lượng, đạm, vitamin và khoáng chất. Các món ăn cần được chế biến mềm, dễ tiêu và đổi món thường xuyên để kích thích vị giác. Dưới đây là gợi ý một ngày ăn uống cân đối, phù hợp cho người đang điều trị lao phổi:

Buổi sáng:

• Cháo yến mạch nấu với sữa tươi không đường hoặc sữa đậu nành
• 1 quả trứng luộc hoặc trứng ốp la chín kỹ
• 1 ly nước cam hoặc sinh tố bơ để bổ sung vitamin C và năng lượng

Bữa phụ sáng: 1 hũ sữa chua hoặc 1 ly sữa ấm

Buổi trưa:

• Cơm trắng hoặc cơm gạo lứt
• Thịt gà hoặc cá hấp gừng, cung cấp đạm dễ tiêu
• Rau cải xanh luộc hoặc bí đỏ hấp
• Canh đậu phụ nấu cà chua
• Tráng miệng bằng 1 trái chuối hoặc đu đủ chín

Bữa phụ chiều: 1 ly sinh tố xoài hoặc 1 củ khoai luộc

Buổi tối:

• Cháo cá hoặc cháo thịt bằm nấu cà rốt, thêm vài giọt dầu ô liu
• Rau củ luộc chấm nước tương nhạt
• 1 ly sữa ấm trước khi ngủ giúp dễ tiêu và ngủ ngon hơn

Thực đơn có thể thay đổi linh hoạt tùy khẩu vị, miễn đảm bảo đủ năng lượng và đa dạng thực phẩm để người bệnh không chán ăn và phục hồi tốt.

Một thực đơn cân bằng năng lượng, đạm, vitamin giúp người bệnh phục hồi

Những thực phẩm cần tránh

Đồ ăn cay, nóng

Các món cay, nóng như ớt, tiêu, tỏi sống hoặc đồ chiên xào quá nhiều gia vị có thể kích thích niêm mạc phổi, khiến người bệnh dễ ho, khàn tiếng và khó chịu ở ngực. Nên thay thế bằng các món hấp, luộc hoặc nêm nếm nhẹ để dễ tiêu và bảo vệ đường hô hấp.

Chất kích thích 

Rượu, bia, cà phê và thuốc lá làm giảm khả năng hấp thu thuốc điều trị lao, đồng thời gây hại cho gan – cơ quan đang phải chuyển hóa thuốc. Việc sử dụng chất kích thích thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ viêm gan do thuốc và khiến quá trình điều trị kéo dài hơn. Tốt nhất nên tránh hoàn toàn các chất kích thích trong suốt thời gian điều trị.

Người bệnh cần kiêng rượu, bia, cà phê và thuốc lá để bảo vệ gan và phổi

Đồ ăn nhiều dầu mỡ và chế biến sẵn 

Các món chiên rán, thức ăn nhanh, xúc xích, đồ hộp chứa nhiều chất béo bão hòa và chất bảo quản, dễ gây đầy bụng, khó tiêu, tăng mỡ máu và ảnh hưởng đến chức năng gan. Người bệnh nên ưu tiên dầu thực vật tự nhiên như dầu ô liu, dầu đậu nành, dầu mè và các món nấu đơn giản, ít gia vị, tránh các món ăn chế biến sẵn để bảo vệ sức khỏe.

Thực phẩm sống, tái

Do sức đề kháng suy giảm, người mắc lao phổi rất dễ nhiễm khuẩn từ thực phẩm chưa nấu chín như gỏi, trứng lòng đào, thịt hoặc hải sản tái. Những món này tiềm ẩn nguy cơ gây tiêu chảy, nhiễm trùng đường ruột, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hấp thu dinh dưỡng. Vì vậy, mọi món ăn nên được nấu chín kỹ và ăn ngay khi còn nóng.

Lưu ý thêm trong chế độ ăn uống cho người bệnh lao

Chế độ dinh dưỡng đúng cách đóng vai trò quan trọng giúp người bệnh lao phục hồi nhanh hơn và giảm tác dụng phụ của thuốc. Bên cạnh việc chọn thực phẩm phù hợp, cần chú ý thêm một số nguyên tắc nhỏ nhưng rất quan trọng trong ăn uống hàng ngày.

• Chia nhỏ bữa ăn để dễ hấp thu: Thuốc điều trị lao thường gây buồn nôn, chán ăn, vì vậy người bệnh không nên ăn quá no trong một bữa. Thay vào đó, hãy chia khẩu phần thành 4–5 bữa nhỏ mỗi ngày để cơ thể dễ tiêu hóa và hấp thu tốt hơn.
• Uống đủ nước mỗi ngày: Nước giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ đào thải độc tố và giảm gánh nặng cho gan – cơ quan chịu tác động nhiều từ thuốc lao. Người bệnh nên uống khoảng 1,5–2 lít nước mỗi ngày, ưu tiên nước ấm, nước lọc hoặc nước ép trái cây tươi, tránh nước ngọt có gas và cà phê.

Người bệnh cần kiêng rượu, bia, cà phê và thuốc lá để bảo vệ gan và phổi

• Giữ vệ sinh an toàn thực phẩm: Người bệnh lao có sức đề kháng kém nên cần đảm bảo thực phẩm luôn được nấu chín kỹ, bảo quản đúng cách và ăn ngay sau khi chế biến. Dụng cụ ăn uống cần được rửa sạch, phơi khô và nên dùng riêng để tránh lây nhiễm cho người khác.
• Kết hợp dinh dưỡng với nghỉ ngơi hợp lý: Bên cạnh ăn uống, nghỉ ngơi đầy đủ và ngủ sâu giấc giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. Người bệnh nên tránh làm việc quá sức, giữ tinh thần thoải mái và duy trì thói quen ăn đúng giờ để nâng cao hiệu quả điều trị.
• Không tự ý dùng thực phẩm chức năng hoặc thuốc bổ: Một số người có xu hướng sử dụng thêm thực phẩm chức năng khi điều trị lao, nhưng điều này có thể làm ảnh hưởng đến khả năng hấp thu thuốc hoặc gây quá tải cho gan. Việc bổ sung thêm bất kỳ sản phẩm nào nên có ý kiến từ bác sĩ điều trị để đảm bảo an toàn.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người bệnh lao phổi đúng cách không chỉ giúp cơ thể người bệnh phục hồi nhanh mà còn góp phần ngăn ngừa biến chứng. Tuy nhiên, tùy từng thể trạng, giai đoạn bệnh và phác đồ thuốc, mỗi người sẽ có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau. Vì vậy, bạn có thể liên hệ Phòng khám Lao phổi BS.CKII. Nguyễn Văn Tẩn để được đội ngũ bác sĩ chuyên khoa tư vấn chế độ ăn uống và điều trị hiệu quả, an toàn giúp mau lành bệnh.